VMware ESXi’de CentOS ve AlmaLinux için Disk Genişletme (Kapsamlı Rehber)

SEO Başlık (Title Tag): VMware’de CentOS/AlmaLinux Disk Genişletme: Adım Adım Rehber (2024)Meta Açıklama (Meta Description): VMware ESXi sanal makinenizde CentOS veya AlmaLinux disk alanı mı tükendi? Bu detaylı rehber ile LVM kullanarak sanal diskinizi güvenle ve kesinti olmadan genişletin. Adım adım komutlar, sorun giderme ipuçları ve açıklamalarla sunucu performansınızı artırın.

Anahtar Kelimeler (Keywords): vmware disk genişletme, esxi disk boyutu artırma, centos disk genişletme, almalinux disk genişletme, lvm genişletme, sanal makine disk alanı artırma, pvresize, lvextend, xfs_growfs, linux disk yönetimi, growpart, parted, disk dolu hatası, vmware sanal disk büyütme, centos 7 disk genişletme, almalinux 8 disk genişletme, almalinux 9 disk genişletme, linux sunucu disk alanı

VMware ESXi üzerinde çalışan CentOS veya AlmaLinux sanal sunucunuzda aniden beliren “disk dolu” hatası, en kritik servislerinizi bile durma noktasına getirebilir. Uygulamaların yavaşlaması, veritabanı hataları ve erişim sorunları, yetersiz disk alanının en yaygın belirtileridir.

Neyse ki, bu sorunu çözmek sandığınızdan daha kolaydır. Doğru adımlarla, veri kaybı riski olmadan disk kapasitenizi güvenle artırabilirsiniz.

Bu kapsamlı rehber, VMware ESXi ortamında çalışan CentOS 7, CentOS 8, AlmaLinux 8 ve AlmaLinux 9 işletim sistemlerinde sanal disk kapasitesini nasıl güvenli bir şekilde artıracağınızı adım adım gösterecektir. Özellikle LVM (Logical Volume Manager) kullanan sistemler için tüm süreci, olası sorunları ve çözümlerini detaylı bir şekilde ele alacağız.

Bu Rehberin Sonunda Neleri Öğreneceksiniz?

• VMware ESXi arayüzünden sanal diskin boyutunu hatasız artırmayı.
• Linux sunucu içinde yeni disk alanını taramayı ve tanıtmayı.
• growpart veya parted gibi araçlarla disk bölümünü (partition) genişletmeyi.
• LVM yapısındaki Fiziksel Birimi (PV), Birim Grubunu (VG) ve Mantıksal Birimi (LV) yeniden boyutlandırmayı.
• XFS veya EXT4 dosya sistemini genişleterek yeni alanı kullanıma almayı.
• İşlem sırasında karşılaşabileceğiniz yaygın hataları nasıl çözeceğinizi.

Disk Alanı Genişletme Neden Önemlidir?

Sunucuların disk alanı zamanla şu gibi nedenlerle yetersiz kalabilir:

• Uygulama Verileri: Veritabanları, web siteleri ve diğer uygulamaların ürettiği verilerin sürekli artması.
• Log Dosyaları: Sistem ve servislerin oluşturduğu günlük dosyalarının birikmesi, özellikle detaylı loglama açık olduğunda hızlıca yer kaplayabilir.
• Yedeklemeler: Sunucu üzerinde tutulan yerel yedeklerin zamanla büyümesi, özellikle tam yedeklemeler yapılıyorsa.
• Artan İş Yükü: İşletme büyüdükçe veya yeni servisler eklendikçe artan depolama gereksinimleri.
• Yazılım Güncellemeleri: İşletim sistemi ve uygulama güncellemeleri de ek disk alanı gerektirebilir.

Disk alanını proaktif olarak genişletmek, olası performans sorunlarının, hizmet kesintilerinin ve hatta veri kayıplarının önüne geçmenin en etkili yoludur. Sunucunuzun stabil ve kesintisiz çalışması için yeterli disk alanı hayati öneme sahiptir.

Başlamadan Önce: Ön Koşullar ve Hayati Hazırlık

⚠️ MUTLAKA OKUYUN: Güvenlik Uyarısı

Disk işlemleri doğası gereği risk içerir. Yanlış bir komut, geri dönüşü olmayan veri kayıplarına yol açabilir. Bu nedenle, işleme başlamadan önce mutlaka sanal makinenizin yedeğini (backup) veya anlık görüntüsünü (snapshot) alın. Bu, herhangi bir olumsuz durumda verilerinizi saniyeler içinde geri getirmenizi sağlar ve size büyük bir güvence sunar.

Gerekli Ön Koşullar:

1. Root veya Sudo Yetkisi: İşlemleri yapacağınız Linux sunucusunda root veya sudo ayrıcalıklarına sahip bir kullanıcı hesabınız olmalı.
2. VMware ESXi Erişimi: Sanal makinenin donanım ayarlarını değiştirmek için VMware ESXi hostuna veya vCenter Server arayüzüne tam erişiminiz olmalı.
3. Snapshot Alın: VMware üzerinden sanal makinenizi seçin ve bir anlık görüntü (snapshot) oluşturun. Bu, geri dönüş noktanızdır.

Adım 1: VMware ESXi Üzerinden Sanal Disk Boyutunu Artırma

İlk olarak, disk genişletme işlemini donanım katmanında, yani VMware ESXi üzerinde yapmalıyız.

1. VMware ESXi veya vCenter arayüzüne giriş yapın.
2. Diskini genişletmek istediğiniz sanal makineyi bulun ve seçin.
3. Sanal makineyi kapatın (Power Off). Bu, en güvenli yöntemdir ve veri bozulma riskini ortadan kaldırır. Bazı durumlarda “hot-add” özelliği ile makineyi kapatmadan disk boyutunu artırmak mümkün olsa da, stabilite ve veri bütünlüğü için kapatmak her zaman önerilir.
4. Sanal makineye sağ tıklayın ve “Edit Settings” (Ayarları Düzenle) seçeneğine gidin.
5. “Hard disk” donanımını bulun. Mevcut disk boyutunu, istediğiniz yeni toplam boyuta yükseltin (Örneğin: 50 GB olan diski 80 GB yapmak isterseniz, değeri “80 GB” olarak girin).
6. Ayarları kaydedin (OK veya Save).
7. Sanal makineyi tekrar başlatın (Power On).

Adım 2: Linux Tarafında Yeni Alanı Tanımlama ve Doğrulama

Sanal diski VMware tarafında büyüttükten sonra, işletim sisteminin bu yeni alanı tanımasını sağlamalıyız.

Sunucunuza SSH ile bağlanın ve aşağıdaki komutla mevcut disk yapısını kontrol edin:

lsblk

Bu komutun çıktısında, /dev/sda (veya /dev/vda eğer sanal makine virtio sürücülerini kullanıyorsa) gibi ana disk adınızın boyutunun VMware’de ayarladığınız yeni boyuta yükseldiğini görmelisiniz. Ancak, sda2 veya vda2 gibi bölümlerin boyutu hala eskisi gibi olacaktır. Bu beklenen bir durumdur.

Örnek lsblk çıktısı:

NAME                    MAJ:MIN RM  SIZE RO TYPE MOUNTPOINT
sda                       8:0    0   80G  0 disk 
├─sda1                    8:1    0    1G  0 part /boot
└─sda2                    8:2    0   49G  0 part 
  ├─cs-root             253:0    0   45G  0 lvm  /
  └─cs-swap             253:1    0    4G  0 lvm  [SWAP]

Yukarıdaki örnekte sda diskinin boyutu 80 GB olarak görünse de, sda2 bölümü hala 49 GB’tır. Bizim amacımız sda2‘yi de 80 GB’a genişletmek.

Eğer lsblk çıktısında disk boyutu değişmemişse (bu nadir bir durumdur), aşağıdaki komutla diski yeniden taratın (sda yerine kendi disk adınızı yazın):

echo 1 > /sys/class/block/sda/device/rescan

Adım 3: Bölümü (Partition) Genişletme

Şimdi, işletim sisteminin bildiği bölümü (partition) fiziksel diskin sonuna kadar genişleteceğiz. Bu adımda iki ana yöntem bulunmaktadır: growpart (önerilen) veya parted.

Yöntem A: growpart ile Genişletme (Önerilen ve En Kolay Yöntem)

growpart aracı, bölümü tek komutla ve güvenli bir şekilde genişletmenizi sağlar. Genellikle cloud-utils-growpart paketi içinde gelir. Kurulu değilse, önce kuralım:

sudo yum install cloud-utils-growpart -y
# Veya AlmaLinux / CentOS 8/9 için dnf kullanabilirsiniz:
# sudo dnf install cloud-utils-growpart -y

Ardından, sda diskinin 2 numaralı bölümünü genişletmek için şu komutu çalıştırın:

sudo growpart /dev/sda 2

Önemli Not: Eğer bölüm numaranız farklıysa (örn: 3), komutu growpart /dev/sda 3 olarak güncelleyin. Doğru bölüm numarasını lsblk çıktısından veya fdisk -l komutuyla teyit edebilirsiniz. Genellikle kök LVM birimini içeren bölüm, disk üzerindeki LVM tipi bölüm olacaktır.

Örnek growpart çıktısı:

CHANGED: partition=2 start=2099200 old: size=102890496 end=104989696 new: size=163837919 end=165937119

CHANGED ifadesini görmek, bölümün başarıyla genişletildiği anlamına gelir.

Yöntem B: parted ile Manuel Genişletme

Eğer growpart aracını kullanamıyorsanız veya manuel kontrol etmek isterseniz, parted ile bu işlemi manuel yapabilirsiniz. Bu yöntem daha dikkatli olmayı gerektirir.

sudo parted /dev/sda

parted kabuğu açıldığında aşağıdaki komutları sırayla girin:

(parted) print             # Mevcut bölüm tablosunu görüntüle ve genişleteceğiniz bölüm numarasını onayla (örn: 2).
                           # Genellikle "LVM" tipi olan bölümü genişleteceksiniz.
(parted) resizepart 2 100% # 2 numaralı bölümü diskin sonuna (%100) kadar genişlet.
                           # '2' yerine kendi bölüm numaranızı yazın.
(parted) print             # Değişiklikleri kontrol et. "End" sütununun disk boyutuna yaklaştığını görmelisiniz.
(parted) quit              # Çıkış yap.

parted komutlarında dikkat edilmesi gerekenler:

• resizepart komutundan sonra bölüm numarasını ve ardından yeni son boyutunu belirtin. %100 demek, bölümü diskin sonuna kadar genişlet demektir.
• Yanlış bölüm numarası veya yanlış boyut girmeniz veri kaybına neden olabilir.

LVM Mimarisi: Neyi Genişletiyoruz? (Kısa Bilgi)

Komutlara geçmeden önce, LVM’nin 3 katmanını anlamak süreci kolaylaştırır:

• Fiziksel Birim (PV – Physical Volume): Genişlettiğimiz /dev/sda2 gibi disk bölümleridir. Bunlar, LVM’nin kullanabileceği ham depolama alanlarıdır.
• Birim Grubu (VG – Volume Group): PV’lerin birleşerek oluşturduğu bir depolama havuzudur. Bir veya birden fazla PV’yi içerebilir.
• Mantıksal Birim (LV – Logical Volume): Bu havuzdan alınan ve işletim sisteminin kullandığı (/root, /home gibi) sanal disklerdir. İşletim sistemi bu LV’leri normal disk bölümleri gibi görür ve bunlara dosya sistemleri (XFS, EXT4 vb.) kurulur.

Bizim yaptığımız, en alttaki katman olan PV’yi genişletip bu alanı en üstteki katman olan LV’ye kadar taşımaktır.

Adım 4: LVM Yapısını Genişletme (PV, VG, LV)

Bölümü genişlettikten sonra, bu yeni alanı LVM yapısına dahil etmeliyiz.

4.1. Fiziksel Birimi (PV) Yeniden Boyutlandırın:

LVM’nin genişletilmiş bölümü tanımasını sağlayın. Bu komut, ilgili fiziksel birimin meta verilerini günceller ve PV’nin boyutunu yeni bölüm boyutuna göre ayarlar.

sudo pvresize /dev/sda2

Örnek pvresize çıktısı:

  Physical volume "/dev/sda2" changed
  1 physical volume(s) resized or updated / 0 physical volume(s) not resized

4.2. Birim Grubundaki (VG) Boş Alanı Kontrol Edin:

Aşağıdaki komutla VG içerisindeki VFree (Boş Alan) miktarının arttığını doğrulayın. Bu, genişlettiğiniz yeni alanın LVM Birim Grubuna başarıyla eklendiğini gösterir.

sudo vgs

Örnek vgs çıktısı:

  VG         PV_COUNT  LV_COUNT  PV_SIZE    VG_SIZE    VG_FREE  VG_UUID
  cs             1         2     79.99G     79.99G     30.99G   XXXXXXXX-XXXX-XXXX-XXXX-XXXXXXXXXXXX

Yukarıdaki örnekte cs isimli Birim Grubunun boyutu 79.99G’ye yükselmiş ve VG_FREE sütununda 30.99G boş alan olduğunu görebilirsiniz. Bu boş alan, disk genişletmesiyle elde ettiğimiz alandır.

4.3. Mantıksal Birimi (LV) Genişletin:

Şimdi bu boş alanın tamamını kök (root) dosya sistemini barındıran mantıksal birime atayalım. df -h komutuyla kök dizininizin yolunu bulun (/dev/mapper/cs-root veya /dev/mapper/almalinux-root gibi) ve komutu buna göre düzenleyin.

cs-root genellikle CentOS 7/8’de veya bazı AlmaLinux 8 kurulumlarında karşınıza çıkarken, almalinux-root AlmaLinux 9 gibi daha yeni versiyonlarda yaygındır. Kök dizininizin doğru LV yolunu df -h veya lvs komutlarıyla teyit edebilirsiniz.

sudo lvextend -l +100%FREE /dev/mapper/cs-root

Veya LV adınız farklıysa:

sudo lvextend -l +100%FREE /dev/mapper/almalinux-root

Bu komut, Birim Grubundaki tüm boş alanı (+100%FREE) belirtilen Mantıksal Birime ekler.

Örnek lvextend çıktısı:

  Logical volume cs/root successfully resized.

Adım 5: Dosya Sistemini (Filesystem) Genişletme

Son adım, dosya sisteminin bu yeni alanı tanımasını ve kullanmasını sağlamaktır. Bu adım çok önemlidir, çünkü dosya sistemi genişletilmeden işletim sistemi hala eski boyutu görecektir. Kullandığınız dosya sistemine göre doğru komutu seçin. lsblk -f komutu ile dosya sistemi türünüzü (FSTYPE) öğrenebilirsiniz.

lsblk -f

Örnek lsblk -f çıktısı:

NAME                    FSTYPE      LABEL UUID                                   MOUNTPOINT
sda                                                                            
├─sda1                  xfs               XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX                /boot
└─sda2                  LVM2_member       XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX              
  ├─cs-root             xfs               XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX                /
  └─cs-swap             swap              XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX                [SWAP]

Yukarıdaki örnekte /dev/mapper/cs-root üzerinde xfs dosya sistemi olduğu görülmektedir.

XFS Dosya Sistemi için (CentOS 7+, AlmaLinux 8+’da varsayılan):

sudo xfs_growfs /

xfs_growfs komutu, bağlama noktasına (mount point) uygulanır. Kök dizin / üzerinde olduğu için komut /‘a uygulanır.

EXT4 Dosya Sistemi için:

Eğer dosya sisteminiz EXT4 ise (eski CentOS sürümlerinde veya özel kurulumlarda görülebilir):

sudo resize2fs /dev/mapper/cs-root

resize2fs komutu doğrudan mantıksal birim yoluna uygulanır.

Adım 6: Doğrulama ve Son Kontrol

Tüm işlemler bitti! Şimdi son kontrolü yaparak disk alanının başarıyla genişletildiğini teyit edelim:

df -h /

Örnek df -h / çıktısı:

Filesystem                Size  Used Avail Use% Mounted on
/dev/mapper/cs-root        75G  4.0G   71G   6% /

Çıktıda kök (/) dizininin boyutunun arttığını göreceksiniz. Tebrikler! Sanal diskiniz başarıyla genişletildi ve yeni alan kullanıma alındı.

Sorun Giderme (Troubleshooting) – Hata Alırsanız Ne Yapmalısınız?

Disk genişletme işlemleri sırasında bazı yaygın hatalarla karşılaşılabilir. İşte en sık rastlananlar ve çözümleri:

Hata: lvextend komutunda “No free space” veya “Yeterli boş alan yok” hatası.

• Neden: pvresize komutunu çalıştırmadınız veya komut hata verdi ve Fiziksel Birim (PV) genişletilemedi. Bu durumda Birim Grubunuzda (VG) boş alan oluşmamıştır.
• Çözüm: sudo vgs komutu ile VFree sütununda boş alan olup olmadığını kontrol edin. Eğer VFree değeri 0 ise, pvresize /dev/sda2 (veya ilgili PV’niz) komutunu başarıyla çalıştığınızdan emin olun. Gerekirse Adım 4.1’i tekrarlayın. Ayrıca, growpart veya parted ile bölümü genişlettiğinizden emin olun (Adım 3).

Hata: xfs_growfs: / is not a mounted XFS filesystem.

• Neden: Dosya sisteminiz XFS değil, muhtemelen EXT4’tür. Veya yanlış dosya sistemini genişletmeye çalışıyorsunuz.
• Çözüm: lsblk -f komutuyla dosya sistemi türünüzü kesin olarak öğrenin. Eğer FSTYPE sütununda ext4 yazıyorsa, Adım 5’teki resize2fs /dev/mapper/cs-root komutunu kullanın.

Hata: growpart: command not found (Komut bulunamadı).

• Neden: cloud-utils-growpart paketi kurulu değil.
• Çözüm: sudo yum install cloud-utils-growpart -y (CentOS 7/8 için) veya sudo dnf install cloud-utils-growpart -y (AlmaLinux 8/9 için) komutu ile kurun. Eğer kuramıyorsanız veya tercih etmiyorsanız, alternatif olarak Adım 3’teki parted yöntemini kullanın.

Sorun: Her şeyi yaptım ama df -h çıktısı değişmedi.

• Neden: Muhtemelen son adım olan dosya sistemini genişletme (Adım 5) unutuldu veya yanlış komut kullanıldı. LVM katmanında genişletme yapılmış olsa da, dosya sistemi bu yeni alanı henüz kullanmaya başlamamıştır.
• Çözüm: Dosya sistemi türünüzü (lsblk -f ile) kontrol edip doğru dosya sistemi genişletme komutunu (XFS için xfs_growfs veya EXT4 için resize2fs) tekrar çalıştırın. Doğru Mantıksal Birim veya bağlama noktasını hedeflediğinizden emin olun.

Sorun: Sanal makine açılmıyor veya hatalı davranıyor.

• Neden: Bölümleme veya LVM işlemlerinde kritik bir hata yapılmış olabilir.
• Çözüm: İşte bu yüzden başlangıçta snapshot almanız çok önemliydi! Hemen VMware arayüzüne gidin ve aldığınız snapshota geri dönün. Bu, makinenizi işlemlere başlamadan önceki durumuna getirecektir. Daha sonra bu rehberi daha dikkatli adımlarla tekrar deneyin.

Bu kapsamlı rehberdeki adımları izleyerek, VMware ESXi üzerinde çalışan CentOS veya AlmaLinux sanal makinenizin disk kapasitesini kesinti yaşamadan, güvenli bir şekilde artırdınız. Bu işlem, sunucunuzun daha stabil ve performanslı çalışmasını sağlayarak gelecekteki depolama ihtiyaçlarınız için size esneklik kazandırır.

Disk yönetimi ve sunucu optimizasyonu hakkında daha fazla ipucu ve rehber için blogumuzu takip etmeye devam edin!

Ek Bilgiler ve İpuçları:

• İzleme: Disk kullanımınızı düzenli olarak izlemek için df -h, du -sh * veya ncdu gibi araçları kullanabilirsiniz. Bu, disk dolmadan önce önlem almanızı sağlar.
• Otomatik Genişletme: Bulut ortamlarında (AWS, Azure vb.) disk genişletme genellikle daha otomatiktir. Ancak on-premise ESXi ortamlarında manuel adımlar gereklidir.
• Dosya Sistemi Seçimi: Yeni kurulumlarda genellikle XFS önerilir çünkü büyük dosya sistemleri için daha iyi performans sunar ve çevrimiçi (online) genişletmeyi destekler.