Ubuntu Sunucuda Disk Nasıl Genişletilir Adım Adım Rehber: Veri Kaybı Yok!

1. Giriş: Ubuntu Sunucuda Disk Alanı Neden Genişletilir?

Ubuntu sunucu dünyasına hoş geldiniz! Bu kapsamlı rehberde, Ubuntu sunucuda disk nasıl genişletilir adım adım rehber konusunu derinlemesine inceleyeceğiz. Sunucunuzun disk alanının yetersiz kalması, performans sorunlarından veri kaybına kadar çeşitli olumsuz sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle, disk alanını genişletme ihtiyacının nedenlerini, nasıl güvenli bir şekilde genişletebileceğinizi ve dikkat etmeniz gereken önemli noktaları detaylı bir şekilde ele alacağız.

1.1. Disk Alanı Doluluğunun Nedenleri ve Sonuçları

Disk alanı doluluğu, sunucuların karşılaştığı en yaygın sorunlardan biridir. Birçok farklı nedenden dolayı disk alanı dolabilir ve bu durum, sunucunun işleyişini ciddi şekilde etkileyebilir. İşte disk alanı doluluğunun başlıca nedenleri ve sonuçları:

Nedenler:

• Günlük Dosyalarının (Log Files) Büyümesi: Sunucular, sistem olaylarını, hataları ve diğer önemli bilgileri kaydetmek için günlük dosyaları oluşturur. Zamanla, bu dosyalar önemli miktarda disk alanı kaplayabilir. Özellikle hata ayıklama veya güvenlik amacıyla detaylı günlük kaydı tutuluyorsa, günlük dosyalarının boyutu hızla artabilir.
  • Örnek: Bir web sunucusu, her HTTP isteğini ve hatayı günlük dosyalarına kaydeder. Yüksek trafikli bir web sitesi için bu, günlük dosyalarının hızla büyümesine ve disk alanını tüketmesine neden olabilir.
• Uygulama Verilerinin Büyümesi: Veritabanları, medya dosyaları, kullanıcı verileri ve diğer uygulama verileri zamanla büyüyerek disk alanını doldurabilir. Özellikle veri yoğun uygulamalar (örneğin, e-ticaret siteleri, video paylaşım platformları) için bu durum sıkça görülür.
  • Örnek: Bir e-ticaret sitesi, ürün resimleri, müşteri bilgileri, sipariş detayları ve diğer verileri veritabanında saklar. Site büyüdükçe, bu veriler de büyür ve disk alanını tüketir.
• Yedekleme Dosyalarının (Backup Files) Birikmesi: Sunucunuzun düzenli olarak yedeklerini almak, veri kaybını önlemek için kritik öneme sahiptir. Ancak, yedekleme dosyaları da disk alanını tüketir. Özellikle tam yedekleme yapılıyorsa ve eski yedekler silinmiyorsa, disk alanı hızla dolabilir.
  • Örnek: Her gün tam yedekleme yapan bir sunucu, bir hafta içinde 7 tam yedek oluşturur. Bu yedeklerin her biri önemli miktarda disk alanı kaplayabilir.
• Geçici Dosyaların (Temporary Files) Birikmesi: Uygulamalar, işlemler sırasında geçici dosyalar oluşturur. Bu dosyaların bazıları otomatik olarak silinirken, bazıları birikerek disk alanını doldurabilir. Özellikle hatalı yazılmış veya düzgün temizlenmeyen uygulamalar, geçici dosyaların birikmesine neden olabilir.
  • Örnek: Bir video düzenleme programı, düzenleme sırasında birçok geçici dosya oluşturur. Program kapatıldıktan sonra bu dosyaların silinmesi gerekir. Ancak, program hatalı çalışırsa veya düzgün kapatılmazsa, geçici dosyalar birikerek disk alanını doldurabilir.
• Yazılım Güncellemeleri ve Kurulumları: Yazılım güncellemeleri ve yeni uygulamaların kurulumu sırasında, geçici dosyalar oluşturulur ve mevcut dosyaların kopyaları alınır. Bu işlemler de disk alanını tüketebilir.
  • Örnek: Bir işletim sistemi güncellemesi, mevcut sistem dosyalarının kopyalarını alır ve yeni dosyaları kurar. Bu işlem, önemli miktarda disk alanı gerektirebilir.

Sonuçlar:

• Performans Sorunları: Disk alanı dolduğunda, sunucu daha yavaş çalışmaya başlar. İşletim sistemi ve uygulamalar, geçici dosyalar oluşturmak ve okumak için yeterli alana sahip olmadığında, performans düşüşü yaşanır.
  • Örnek: Bir veritabanı sunucusu, disk alanı dolduğunda sorguları daha yavaş işlemeye başlar. Bu durum, web sitesinin yavaşlamasına ve kullanıcı deneyiminin kötüleşmesine neden olabilir.
• Uygulama Hataları: Disk alanı yetersiz olduğunda, uygulamalar hata verebilir veya düzgün çalışmayabilir. Uygulamalar, gerekli dosyaları oluşturmak veya yazmak için yeterli alana sahip olmadığında, beklenmedik davranışlar sergileyebilir.
  • Örnek: Bir e-posta sunucusu, disk alanı dolduğunda yeni e-postaları kabul etmeyebilir veya mevcut e-postaları göndermeyebilir.
• Sistem Çökmesi (System Crash): Kritik sistem dosyaları için yeterli disk alanı olmadığında, sunucu çökmeye neden olabilir. Bu durum, veri kaybına ve uzun süreli kesintilere yol açabilir.
  • Örnek: İşletim sistemi, gerekli sistem dosyalarını yazmak için yeterli alana sahip olmadığında, sunucu aniden kapanabilir veya yeniden başlatılabilir.
• Veri Kaybı (Data Loss): Disk alanı dolduğunda, yeni verilerin kaydedilmesi mümkün olmayabilir. Bu durum, veri kaybına yol açabilir. Özellikle veritabanları veya diğer kritik uygulamalar için bu durum ciddi sonuçlar doğurabilir.
  • Örnek: Bir veritabanı sunucusu, disk alanı dolduğunda yeni verileri kaydedemez ve bu durum, veri kaybına neden olabilir.
• Güvenlik Açıkları (Security Vulnerabilities): Disk alanı doluluğu, güvenlik açıklarına yol açabilir. Örneğin, günlük dosyaları tutulamadığında, güvenlik olaylarının izlenmesi zorlaşır ve saldırılar tespit edilemeyebilir.
  • Örnek: Bir güvenlik duvarı, disk alanı dolduğunda günlük dosyalarını tutamaz ve bu durum, saldırıların tespit edilmesini zorlaştırır.

1.2. Sanal Sunucu (VPS) ve Fiziksel Sunucu Arasındaki Farklar ve Disk Yönetimi

Ubuntu sunucunuzun sanal (VPS) veya fiziksel bir sunucu üzerinde çalışması, disk yönetimi açısından bazı farklılıklar yaratır. Bu farklılıkları anlamak, disk genişletme sürecini doğru bir şekilde planlamanıza yardımcı olacaktır.

Sanal Sunucu (VPS):

• Tanım: Sanal sunucu (VPS), fiziksel bir sunucunun kaynaklarının sanallaştırma teknolojisi ile bölümlenmesiyle oluşturulan sanal bir ortamdır. Her VPS, kendi işletim sistemine, kaynaklarına (CPU, RAM, disk alanı) ve IP adresine sahiptir.
• Disk Yönetimi: VPS’lerde disk alanı genellikle sanal diskler (virtual disks) aracılığıyla yönetilir. VPS sağlayıcınız, disk alanını artırmak için size bir arayüz veya API sunar. Bu arayüzü kullanarak disk boyutunu artırabilir ve ardından işletim sistemi içinde bu değişikliği algılayabilirsiniz.
• Avantajları:
  • Esneklik: Disk alanını kolayca artırabilir veya azaltabilirsiniz.
  • Maliyet Etkinliği: Fiziksel bir sunucuya göre daha uygun maliyetlidir.
  • Ölçeklenebilirlik: Kaynakları ihtiyaca göre kolayca ölçeklendirebilirsiniz.
• Dezavantajları:
  • Paylaşımlı Kaynaklar: Fiziksel sunucunun kaynaklarını diğer VPS’lerle paylaşırsınız. Bu durum, performans dalgalanmalarına neden olabilir.
  • Sınırlı Kontrol: Fiziksel donanım üzerinde doğrudan kontrolünüz yoktur.

Fiziksel Sunucu:

• Tanım: Fiziksel sunucu, tek bir müşteriye ait olan fiziksel bir donanımdır. Müşteri, sunucu üzerinde tam kontrol sahibidir ve kaynakları diğer müşterilerle paylaşmaz.
• Disk Yönetimi: Fiziksel sunucularda disk alanı, fiziksel diskler (HDD, SSD) aracılığıyla yönetilir. Disk alanını artırmak için yeni diskler ekleyebilir veya mevcut diskleri değiştirebilirsiniz. Disklerin yapılandırılması (örneğin, RAID) ve bölümleme işlemleri tamamen sizin kontrolünüzdedir.
• Avantajları:
  • Tam Kontrol: Sunucu üzerinde tam kontrol sahibi olursunuz.
  • Dedicated Kaynaklar: Kaynakları diğer müşterilerle paylaşmazsınız. Bu durum, daha istikrarlı bir performans sağlar.
  • Özelleştirme: Donanımı ve yazılımı ihtiyaçlarınıza göre özelleştirebilirsiniz.
• Dezavantajları:
  • Yüksek Maliyet: VPS’lere göre daha maliyetlidir.
  • Daha Fazla Yönetim: Sunucunun yönetimi ve bakımı sizin sorumluluğunuzdadır.
  • Ölçeklendirme Zorluğu: Disk alanını artırmak için fiziksel diskler eklemeniz veya değiştirmeniz gerekir. Bu işlem, daha karmaşık ve zaman alıcı olabilir.

Disk Yönetimi Açısından Farklar:

Örnek:

• VPS: Bir web sitesi barındırıyorsanız ve trafik arttıkça disk alanına ihtiyacınız artıyorsa, VPS sağlayıcınızın kontrol panelinden disk boyutunu birkaç tıklamayla artırabilirsiniz.
• Fiziksel Sunucu: Bir veritabanı sunucusu çalıştırıyorsanız ve disk alanına ihtiyacınız artıyorsa, sunucuya yeni bir SSD ekleyebilir ve RAID yapılandırması yaparak disk alanını genişletebilirsiniz.

1.3. Veri Kaybı Olmadan Disk Genişletme: Neden Önemli?

Disk genişletme işlemi, veri kaybı riskini taşıyan bir işlemdir. Özellikle yanlış adımlar atılırsa veya beklenmedik bir sorun yaşanırsa, önemli verilerinizi kaybedebilirsiniz. Bu nedenle, veri kaybı olmadan disk genişletme, büyük önem taşır.

Veri Kaybı Neden Önemli?

• İşletme Sürekliliği: Veri kaybı, işletmenizin sürekliliğini tehlikeye atabilir. Kritik verilerin kaybolması, iş süreçlerinin aksamasına, müşteri memnuniyetsizliğine ve gelir kaybına neden olabilir.
• İtibar Kaybı: Veri kaybı, işletmenizin itibarını zedeleyebilir. Müşteriler, verilerinin güvende olmadığını düşündüğünde, işletmenize olan güvenlerini kaybedebilirler.
• Yasal Yükümlülükler: Bazı sektörlerde, belirli verilerin korunması yasal bir zorunluluktur. Veri kaybı, yasal yükümlülüklerin ihlaline ve cezalara yol açabilir.
• Maliyet: Veri kurtarma, zaman alıcı ve maliyetli bir süreç olabilir. Veri kurtarma şirketleri, kaybolan verileri kurtarmak için yüksek ücretler talep edebilir.

Veri Kaybını Önlemek İçin:

• Yedekleme (Backup): Disk genişletme işlemine başlamadan önce, sunucunuzun tam yedeğini alın. Bu, olası bir veri kaybı durumunda verilerinizi geri yüklemenizi sağlar.
• Adım Adım Rehberi İzleyin: Bu rehberde, disk genişletme işlemini adım adım anlatacağız. Her adımı dikkatlice takip ederek, hata riskini en aza indirebilirsiniz.
• Doğru Araçları Kullanın: Disk genişletme için doğru araçları kullanmak, veri kaybı riskini azaltır. Bu rehberde, güvenilir ve yaygın olarak kullanılan araçları tanıtacağız.
• Test Ortamında Deneyin: Mümkünse, disk genişletme işlemini öncelikle bir test ortamında deneyin. Bu, gerçek sunucunuzda hata yapma riskini ortadan kaldırır.
• Uzman Desteği Alın: Disk genişletme konusunda deneyimli değilseniz, bir uzmandan destek alın. Uzmanlar, işlemi güvenli bir şekilde tamamlamanıza yardımcı olabilir.

1.4. Bu Rehberin Amacı: Adım Adım, Güvenli Disk Genişletme

Bu rehberin temel amacı, Ubuntu sunucuda disk nasıl genişletilir adım adım rehber konusunda size kapsamlı bir yol haritası sunmaktır. Bu rehber sayesinde, disk genişletme işlemini güvenli, etkili ve veri kaybı riski olmadan gerçekleştirebileceksiniz.

Rehberin İçeriği:

• Hazırlık: Disk genişletme işlemine başlamadan önce yapılması gerekenler (yedekleme, disk alanı kontrolü, sunucu erişim bilgileri).
• Sanal Sunucularda (VPS) Disk Genişletme: VPS’lerde disk alanının nasıl artırılacağı, bölümleme araçlarının kullanımı ve dosya sistemi genişletme.
• Fiziksel Sunucularda Disk Genişletme: Fiziksel sunucularda yeni disk ekleme, RAID yapılandırmaları, LVM (Logical Volume Management) kullanımı ve mantıksal hacim genişletme.
• Dosya Sistemi Genişletme: EXT4, XFS, Btrfs gibi farklı dosya sistemleri için genişletme yöntemleri.
• Disk Genişletme Sonrası Kontrol ve Optimizasyon: Genişletilmiş disk alanını doğrulama, performansı izleme ve disk alanı kullanımını optimize etme.
• Sorun Giderme: Sık karşılaşılan hatalar ve çözümleri.

Bu rehber, hem yeni başlayanlar hem de deneyimli sistem yöneticileri için faydalı bilgiler içermektedir. Adım adım talimatları izleyerek, disk genişletme işlemini başarıyla tamamlayabilir ve sunucunuzun performansını artırabilirsiniz. Unutmayın, Ubuntu sunucuda disk nasıl genişletilir adım adım rehber konusundaki en önemli nokta, dikkatli ve planlı hareket etmektir. Herhangi bir adımdan emin değilseniz, durun ve araştırın veya bir uzmandan yardım alın. Güvenli ve başarılı bir disk genişletme süreci dileriz!

2. Hazırlık: Disk Genişletme Öncesi Yapılması Gerekenler

Ubuntu sunucunuzda disk genişletme işlemine başlamadan önce, başarılı ve veri kaybı riskini en aza indiren bir süreç için titiz bir hazırlık yapmak kritik öneme sahiptir. Bu hazırlık aşaması, mevcut durumu değerlendirmeyi, gerekli önlemleri almayı ve potansiyel sorunları önceden belirlemeyi içerir. Bu bölümde, “Ubuntu Sunucuda Disk Nasıl Genişletilir Adım Adım Rehber” konumuzun bu önemli aşamasını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

2.1. Mevcut Disk Alanını Kontrol Etme: df -h Komutu

Disk genişletme işlemine başlamadan önce, mevcut disk alanınızı ve kullanımını doğru bir şekilde anlamak hayati önem taşır. Bu, ne kadar ek alana ihtiyacınız olduğunu belirlemenize ve disk genişletme stratejinizi buna göre planlamanıza yardımcı olur. Ubuntu’da disk alanı kullanımını kontrol etmek için en yaygın ve kullanışlı araç df komutudur.

df (disk free) komutu, dosya sistemleri hakkında bilgi görüntüler. Özellikle -h (human-readable) seçeneğiyle birlikte kullanıldığında, çıktıyı okunması daha kolay hale getirir.

df -h Komutunun Kullanımı ve Çıktısının Anlamı

Terminalde df -h komutunu çalıştırdığınızda, aşağıdaki gibi bir çıktı göreceksiniz:

Dosya sistemi      Boyut  Kullanılan Kullanılabilir Kullan% Bağlantı noktası
udev                3,9G          0         3,9G    0% /dev
tmpfs               797M       9,5M         788M    2% /run
/dev/vda1            20G       8,5G         11G   45% /
tmpfs               3,9G          0         3,9G    0% /dev/shm
tmpfs               5,0M          0         5,0M    0% /run/lock
tmpfs               3,9G          0         3,9G    0% /sys/fs/cgroup
/dev/loop0           55M        55M            0  100% /snap/core18/1988
/dev/loop1           68M        68M            0  100% /snap/lxd/19194
/dev/loop2           98M        98M            0  100% /snap/core/11018
/dev/loop3           56M        56M            0  100% /snap/core18/2066
/dev/loop4           98M        98M            0  100% /snap/core/11316
tmpfs               797M          0         797M    0% /run/user/1000

Bu çıktının sütunları aşağıdaki bilgileri içerir:

• Dosya sistemi (Filesystem): Dosya sisteminin adı veya cihaz yolu. Örneğin, /dev/vda1 bir sanal disk bölümünü, udev ise sanal bir dosya sistemini temsil eder.
• Boyut (Size): Dosya sisteminin toplam boyutu (örneğin, 20G – 20 Gigabyte).
• Kullanılan (Used): Dosya sisteminde kullanılan alan miktarı (örneğin, 8,5G – 8.5 Gigabyte).
• Kullanılabilir (Available): Dosya sisteminde henüz kullanılmayan alan miktarı (örneğin, 11G – 11 Gigabyte).
• Kullan% (Use%): Dosya sisteminin ne kadarının kullanıldığı, yüzde olarak (örneğin, 45%).
• Bağlantı noktası (Mounted on): Dosya sisteminin bağlandığı dizin (örneğin, / – kök dizin).

Çıktıyı Yorumlama ve Karar Verme

Bu çıktıyı yorumlayarak, hangi dosya sistemlerinin dolmaya yakın olduğunu ve hangilerinin daha fazla alana ihtiyaç duyduğunu belirleyebilirsiniz. Özellikle kök dizini (/) ve uygulama verilerinin saklandığı dizinleri (örneğin, /var, /home) dikkatle inceleyin.

• Kullanım Yüzdesi Yüksekse: Bir dosya sisteminin kullanım yüzdesi yüksekse (örneğin, %80 veya üzeri), bu dosya sisteminin yakında dolabileceği ve disk genişletme işleminin gerekli olabileceği anlamına gelir.
• Kullanılabilir Alan Azsa: Kullanılabilir alan miktarı azsa, bu dosya sisteminin daha fazla alana ihtiyaç duyduğu anlamına gelir. Özellikle kritik uygulamaların çalıştığı dosya sistemlerinde bu durum daha önemlidir.

Örnek Senaryolar:

• Senaryo 1: Kök dizinin (/) kullanım yüzdesi %95 ve kullanılabilir alan sadece 1GB ise, acil olarak disk genişletme işlemi yapmanız gerekir.
• Senaryo 2: /var dizininin kullanım yüzdesi %85 ve kullanılabilir alan 5GB ise, günlük dosyalarının veya geçici dosyaların birikmesinden kaynaklanıyor olabilir. Bu durumda, disk genişletme işlemine ek olarak, gereksiz dosyaları temizlemeyi de düşünebilirsiniz.
• Senaryo 3: /home dizininin kullanım yüzdesi %70 ve kullanılabilir alan 20GB ise, disk genişletme işlemi için henüz aceleniz yok demektir. Ancak, kullanıcı verilerinin büyüme hızını takip etmeniz ve gelecekteki ihtiyaçları göz önünde bulundurmanız önemlidir.

Diğer Kullanışlı df Komutu Seçenekleri

• df -i: inode kullanımı hakkında bilgi görüntüler. inode’lar, dosyaların ve dizinlerin meta verilerini saklar. Çok sayıda küçük dosyanız varsa, inode’lar dolabilir ve disk alanınız boş olsa bile yeni dosya oluşturamazsınız.
• df -T: Dosya sisteminin tipini (örneğin, ext4, xfs) görüntüler.
• df -a: Tüm dosya sistemlerini, sanal olanlar dahil, görüntüler.

2.2. Yedekleme (Backup) Stratejileri: Tam Yedekleme vs. Artımlı Yedekleme

“Ubuntu Sunucuda Disk Nasıl Genişletilir Adım Adım Rehber” konumuzun en kritik aşamalarından biri, veri kaybını önlemek için disk genişletme işlemine başlamadan önce sunucunuzun yedeğini almaktır. Yedekleme, beklenmedik bir sorun (örneğin, güç kesintisi, donanım arızası, insan hatası) durumunda verilerinizi kurtarmanızı sağlar. Farklı yedekleme stratejileri mevcuttur ve en uygun strateji, sunucunuzun özelliklerine, veri büyüklüğüne ve kurtarma gereksinimlerinize bağlıdır. Bu bölümde, en yaygın yedekleme stratejilerini (tam yedekleme ve artımlı yedekleme) detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Yedekleme Neden Bu Kadar Önemli?

• Veri Kaybını Önleme: En temel sebep, veri kaybını önlemektir. Disk genişletme işlemi sırasında bir hata oluşursa, verileriniz kaybolabilir. Yedekleme, bu durumda verilerinizi geri yüklemenizi sağlar.
• İş Sürekliliğini Sağlama: Bir sorun durumunda, yedekler sayesinde sunucunuzu hızlı bir şekilde geri yükleyebilir ve iş sürekliliğini sağlayabilirsiniz.
• Hızlı Kurtarma: Yedekleme, verilerinizi hızlı bir şekilde kurtarmanızı sağlar. Bu, özellikle kritik uygulamalar için önemlidir.
• Geri Dönüş Seçeneği: Disk genişletme işlemi sonrasında bir sorun yaşarsanız, yedek sayesinde eski haline dönebilirsiniz.

Tam Yedekleme (Full Backup)

Tam yedekleme, sunucunuzdaki tüm verilerin (dosyalar, dizinler, veritabanları, sistem ayarları) eksiksiz bir kopyasını oluşturur. Bu, en kapsamlı yedekleme yöntemidir ve veri kaybı durumunda en güvenilir kurtarma seçeneğini sunar.

Tam Yedeklemenin Avantajları:

• Eksiksiz Kurtarma: Tüm verilerin yedeği alındığı için, veri kaybı durumunda eksiksiz bir kurtarma sağlar.
• Basit Kurtarma Süreci: Kurtarma işlemi, tek bir yedekleme dosyasından yapıldığı için basittir.

Tam Yedeklemenin Dezavantajları:

• Uzun Yedekleme Süresi: Tüm verilerin kopyalanması uzun zaman alabilir.
• Yüksek Depolama Alanı Gereksinimi: Tüm verilerin kopyası saklandığı için, yüksek depolama alanı gerektirir.
• Yüksek Bant Genişliği Tüketimi: Yedekleme işlemi sırasında yüksek miktarda veri transferi yapıldığı için, bant genişliği tüketimi yüksek olabilir.

Artımlı Yedekleme (Incremental Backup)

Artımlı yedekleme, yalnızca son tam yedeklemeden veya son artımlı yedeklemeden bu yana değişen verilerin kopyasını oluşturur. Bu, yedekleme süresini ve depolama alanı gereksinimini azaltır.

Artımlı Yedeklemenin Avantajları:

• Kısa Yedekleme Süresi: Yalnızca değişen veriler kopyalandığı için, yedekleme süresi kısadır.
• Düşük Depolama Alanı Gereksinimi: Yalnızca değişen veriler saklandığı için, depolama alanı gereksinimi düşüktür.
• Düşük Bant Genişliği Tüketimi: Yedekleme işlemi sırasında daha az veri transferi yapıldığı için, bant genişliği tüketimi düşüktür.

Artımlı Yedeklemenin Dezavantajları:

• Karmaşık Kurtarma Süreci: Kurtarma işlemi, tam yedeğe ve tüm artımlı yedeklere ihtiyaç duyduğu için karmaşıktır.
• Uzun Kurtarma Süresi: Tüm yedeklerin birleştirilmesi gerektiği için, kurtarma süresi uzun olabilir.
• Yedekleme Zinciri Bağımlılığı: Artımlı yedekler birbirine bağlı olduğu için, bir yedekte sorun olması durumunda sonraki yedekler de etkilenebilir.

Tam Yedekleme ve Artımlı Yedekleme Karşılaştırması

Hangi Yedekleme Stratejisini Seçmeliyim?

En uygun yedekleme stratejisi, sunucunuzun özelliklerine, veri büyüklüğüne, kurtarma gereksinimlerinize ve bütçenize bağlıdır. İşte bazı öneriler:

• Küçük Veri Seti: Küçük bir veri setine sahipseniz ve hızlı kurtarma önemliyse, tam yedekleme en iyi seçenek olabilir.
• Büyük Veri Seti: Büyük bir veri setine sahipseniz ve yedekleme süresini ve depolama alanını azaltmak istiyorsanız, artımlı yedekleme daha uygun olabilir.
• Hibrit Yaklaşım: Tam yedekleme ve artımlı yedeklemeyi birleştiren bir hibrit yaklaşım da düşünebilirsiniz. Örneğin, haftada bir tam yedekleme ve her gün artımlı yedekleme yapabilirsiniz.

Yedekleme Araçları

Ubuntu’da kullanabileceğiniz birçok yedekleme aracı mevcuttur. İşte bazı popüler araçlar:

• tar: Basit ve esnek bir arşivleme aracıdır. Dosyaları ve dizinleri tek bir dosyada birleştirebilirsiniz.
• rsync: Dosyaları ve dizinleri yerel veya uzak bir sunucuya senkronize edebilir. Artımlı yedekleme için idealdir.
• Duplicati: Şifreleme, sıkıştırma ve bulut depolama desteği sunan bir yedekleme aracıdır.
• Bacula: Kurumsal düzeyde bir yedekleme ve kurtarma çözümüdür.

Yedekleme Örneği: tar Komutu ile Tam Yedekleme

Aşağıdaki komut, /var/www dizinini /backup dizinine tam olarak yedekler:

sudo tar -czvf /backup/www_backup.tar.gz /var/www

Bu komutun anlamı:

• tar: tar arşivleme aracını çalıştırır.
• -c: Yeni bir arşiv oluşturur.
• -z: Arşivi gzip ile sıkıştırır.
• -v: İşlemi ayrıntılı olarak görüntüler (verbose).
• -f: Arşiv dosyasının adını belirtir.
• /backup/www_backup.tar.gz: Arşiv dosyasının adı ve konumu.
• /var/www: Yedeklenecek dizin.

Yedekleme Örneği: rsync Komutu ile Artımlı Yedekleme

Aşağıdaki komut, /var/www dizinini /backup dizinine artımlı olarak yedekler:

sudo rsync -av --delete /var/www/ /backup/www_backup/

Bu komutun anlamı:

• rsync: rsync senkronizasyon aracını çalıştırır.
• -a: Arşiv modunu etkinleştirir (özyinelemeli, bağlantıları korur, izinleri korur, zaman damgalarını korur, grup ve sahibi korur).
• -v: İşlemi ayrıntılı olarak görüntüler (verbose).
• --delete: Kaynakta olmayan dosyaları hedefte siler.
• /var/www/: Kaynak dizin.
• /backup/www_backup/: Hedef dizin.

Yedeklemeyi Doğrulama

Yedekleme işleminden sonra, yedeğinizi mutlaka doğrulayın. Bu, yedeğin doğru ve eksiksiz olduğundan emin olmanızı sağlar. Yedeği doğrulamak için, yedeği farklı bir sunucuya veya ortama geri yükleyin ve verilerinizi kontrol edin.

2.3. Sunucu Erişim Bilgileri: SSH Erişimi ve Root Yetkileri

“Ubuntu Sunucuda Disk Nasıl Genişletilir Adım Adım Rehber” konumuzda, sunucunuza güvenli ve yetkili bir şekilde erişebilmeniz, disk genişletme işlemini başarıyla tamamlamanız için kritik öneme sahiptir. Bu bölümde, SSH erişimi ve root yetkileri hakkında detaylı bilgi vereceğiz.

SSH Erişimi (Secure Shell)

SSH (Secure Shell), uzak bir sunucuya güvenli bir şekilde bağlanmanızı sağlayan bir protokoldür. SSH, verilerinizi şifreleyerek, yetkisiz erişimi engeller ve güvenli bir iletişim kanalı oluşturur.

SSH İstemcisi (SSH Client)

SSH’a bağlanmak için bir SSH istemcisine ihtiyacınız vardır. İşte bazı popüler SSH istemcileri:

• Linux ve macOS: Terminal uygulamasını kullanabilirsiniz. SSH istemcisi genellikle işletim sistemine önceden yüklenmiştir.
• Windows: PuTTY, MobaXterm, Windows Terminal (Windows 10 ve üzeri) gibi SSH istemcilerini kullanabilirsiniz.

SSH ile Sunucuya Bağlanma

Terminalde veya SSH istemcinizde aşağıdaki komutu kullanarak sunucuya bağlanabilirsiniz:

ssh kullanici_adi@sunucu_adresi

• kullanici_adi: Sunucudaki kullanıcı adınız (örneğin, ubuntu, admin).
• sunucu_adresi: Sunucunun IP adresi veya alan adı (örneğin, 192.168.1.100, example.com).

Bağlantı kurulduktan sonra, şifrenizi girmeniz istenecektir. Şifrenizi doğru girdiğinizde, sunucunuza erişim sağlayabilirsiniz.

SSH Anahtar Tabanlı Kimlik Doğrulama (SSH Key-Based Authentication)

Şifre tabanlı kimlik doğrulama yerine, SSH anahtar tabanlı kimlik doğrulama kullanmak daha güvenlidir. SSH anahtar tabanlı kimlik doğrulama, bir şifre yerine bir anahtar çifti (özel anahtar ve genel anahtar) kullanır.

• Özel Anahtar (Private Key): Sunucunuza erişmek için kullandığınız gizli anahtar. Bu anahtarı güvenli bir yerde saklamanız önemlidir.
• Genel Anahtar (Public Key): Sunucunuza yerleştirilen ve kimliğinizi doğrulayan anahtar.

SSH Anahtar Tabanlı Kimlik Doğrulama Nasıl Yapılır?

1. Anahtar Çifti Oluşturma: Terminalde aşağıdaki komutu kullanarak bir anahtar çifti oluşturun:

   ssh-keygen -t rsa -b 4096
   

   Bu komut, id_rsa (özel anahtar) ve id_rsa.pub (genel anahtar) adlı iki dosya oluşturur.

2. Genel Anahtarı Sunucuya Kopyalama: Genel anahtarı sunucunuza kopyalamak için aşağıdaki komutu kullanın:

   ssh-copy-id kullanici_adi@sunucu_adresi
   

   Bu komut, genel anahtarınızı sunucudaki ~/.ssh/authorized_keys dosyasına ekler.

3. SSH ile Bağlanma: Artık sunucunuza SSH ile bağlandığınızda, şifre girmeniz istenmeyecektir. Özel anahtarınız kullanılarak kimliğiniz otomatik olarak doğrulanacaktır.

Root Yetkileri

Disk genişletme işlemi gibi sistem düzeyindeki değişiklikler yapmak için, root yetkilerine ihtiyacınız vardır. Root, Ubuntu sistemindeki en yetkili kullanıcıdır ve tüm işlemleri gerçekleştirebilir.

Root Kullanıcısına Geçme (sudo)

Normal bir kullanıcı olarak oturum açtıysanız, root yetkilerini elde etmek için sudo komutunu kullanabilirsiniz. sudo, bir komutu root kullanıcısı olarak çalıştırmanızı sağlar.

Örneğin, disk bölümlendirme aracını root yetkileriyle çalıştırmak için aşağıdaki komutu kullanabilirsiniz:

sudo fdisk /dev/sda

Bu komut, fdisk aracını root kullanıcısı olarak çalıştırır ve /dev/sda diskini yönetmenizi sağlar.

Root Kullanıcısı Olarak Oturum Açma (Önerilmez)

Root kullanıcısı olarak doğrudan oturum açmak, güvenlik riskleri taşıdığı için önerilmez. Ancak, bazı durumlarda gerekli olabilir. Root kullanıcısı olarak oturum açmak için aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz:

1. Root Şifresini Ayarlama: Öncelikle, root kullanıcısı için bir şifre ayarlamanız gerekir. Terminalde aşağıdaki komutu kullanarak root şifresini ayarlayabilirsiniz:

   sudo passwd root
   

   Bu komut, root kullanıcısı için yeni bir şifre belirlemenizi ister.

2. SSH Yapılandırmasını Düzenleme: SSH yapılandırma dosyasını (/etc/ssh/sshd_config) düzenleyerek, root kullanıcısının SSH ile oturum açmasına izin vermeniz gerekir. Terminalde aşağıdaki komutu kullanarak yapılandırma dosyasını açın:

   sudo nano /etc/ssh/sshd_config
   

   Dosyada aşağıdaki satırı bulun ve değerini yes olarak değiştirin:

   PermitRootLogin yes
   

   Değişiklikleri kaydedin ve dosyayı kapatın.

3. SSH Hizmetini Yeniden Başlatma: SSH hizmetini yeniden başlatarak, değişikliklerin etkinleşmesini sağlayın:

   sudo systemctl restart sshd
   

   Artık root kullanıcısı olarak SSH ile oturum açabilirsiniz:

   ssh root@sunucu_adresi
   

ÖNEMLİ UYARI: Root kullanıcısı olarak doğrudan oturum açmak, güvenlik riskleri taşıdığı için önerilmez. Bu yöntemi yalnızca gerekli olduğunda ve dikkatli bir şekilde kullanın. İşlemlerinizi tamamladıktan sonra, PermitRootLogin değerini tekrar no olarak ayarlayın ve SSH hizmetini yeniden başlatın.

2.4. Disk Bölümlendirme Şemasını Anlama: MBR vs. GPT

“Ubuntu Sunucuda Disk Nasıl Genişletilir Adım Adım Rehber” konumuzda, disk bölümlendirme şemasını anlamak, disk genişletme işlemini doğru bir şekilde yapabilmeniz için önemlidir. Disk bölümlendirme şeması, diskin nasıl bölümleneceğini ve verilerin nasıl saklanacağını belirler. İki ana disk bölümlendirme şeması vardır: MBR (Master Boot Record) ve GPT (GUID Partition Table).

MBR (Master Boot Record)

MBR, eski bir disk bölümlendirme şemasıdır. 1983 yılında tanıtılmıştır ve uzun yıllar boyunca yaygın olarak kullanılmıştır. MBR, diskin ilk sektöründe (512 byte) bulunur ve işletim sisteminin yüklenmesi için gerekli olan bootloader kodunu ve bölüm tablosunu içerir.

MBR’nin Özellikleri:

• 4 Birincil Bölüm Sınırı: MBR, en fazla 4 birincil bölümü destekler. Daha fazla bölüme ihtiyacınız varsa, birincil bölümlerden birini genişletilmiş bölüme dönüştürmeniz ve genişletilmiş bölüm içinde mantıksal bölümler oluşturmanız gerekir.
• 2TB Disk Boyutu Sınırı: MBR, en fazla 2TB boyutundaki diskleri destekler. Daha büyük diskleri kullanmak isterseniz, GPT kullanmanız gerekir.
• Basit Yapı: MBR, basit bir yapıya sahiptir ve kolayca anlaşılabilir.

GPT (GUID Partition Table)

GPT, daha yeni ve gelişmiş bir disk bölümlendirme şemasıdır. UEFI (Unified Extensible Firmware Interface) ile birlikte tanıtılmıştır ve MBR’nin sınırlamalarını aşmak için tasarlanmıştır. GPT, diskin birden fazla yerinde bölüm tablosunu saklar ve bu da veri kaybı durumunda daha güvenilir bir kurtarma sağlar.

GPT’nin Özellikleri:

• 128 Bölüm Sınırı: GPT, en fazla 128 bölümü destekler.
• 8ZB Disk Boyutu Sınırı: GPT, 8 zettabyte (ZB) boyutuna kadar diskleri destekler. Bu, pratik olarak sınırsız bir disk boyutu anlamına gelir.
• Daha Güvenilir: GPT, diskin birden fazla yerinde bölüm tablosunu saklar ve bu da veri kaybı durumunda daha güvenilir bir kurtarma sağlar.
• UEFI Desteği: GPT, UEFI sistemleri ile uyumludur ve daha gelişmiş özellikler sunar.

MBR ve GPT Karşılaştırması

Hangi Bölümlendirme Şemasını Kullanmalıyım?

Hangi bölümlendirme şemasını kullanacağınız, sunucunuzun özelliklerine ve gereksinimlerinize bağlıdır. İşte bazı öneriler:

• Eski Sistemler: Eski bir sisteme sahipseniz ve 2TB’den küçük bir disk kullanıyorsanız, MBR kullanabilirsiniz.
• Yeni Sistemler: Yeni bir sisteme sahipseniz veya 2TB’den büyük bir disk kullanıyorsanız, GPT kullanmanız önerilir. GPT, daha güvenilir, daha esnek ve daha gelişmiş özellikler sunar.
• UEFI Sistemler: UEFI sistemleri, GPT kullanmanızı gerektirir.

Disk Bölümlendirme Şemasını Kontrol Etme

Disk bölümlendirme şemasını kontrol etmek için fdisk komutunu kullanabilirsiniz. Terminalde aşağıdaki komutu çalıştırın:

sudo fdisk -l /dev/sda

Bu komut, /dev/sda diskinin bölümleme bilgilerini görüntüler. Çıktıda “Disklabel type:” satırında MBR veya GPT olduğunu görebilirsiniz.

Örnek MBR Çıktısı:

Disk /dev/sda: 20 GiB, 21474836480 bytes, 41943040 sectors
Units: sectors of 1 * 512 = 512 bytes
Sector size (logical/physical): 512 bytes / 512 bytes
I/O size (minimum/optimal): 512 bytes / 512 bytes
Disklabel type: dos
Disk identifier: 0x12345678

Aygıt        Başlangıç   Son Sektör Boyut Tip
/dev/sda1         2048 41943039   20G Linux

Örnek GPT Çıktısı:

Disk /dev/sda: 20 GiB, 21474836480 bytes, 41943040 sectors
Units: sectors of 1 * 512 = 512 bytes
Sector size (logical/physical): 512 bytes / 512 bytes
I/O size (minimum/optimal): 512 bytes / 512 bytes
Disklabel type: gpt
Disk identifier: 0x12345678-abcd-efgh-ijkl-mnopqrstuvwxyz

Aygıt        Başlangıç   Son Sektör Boyut Tip
/dev/sda1         2048 41943039   20G Linux Filesystem

Bu hazırlık adımlarını tamamladıktan sonra, “Ubuntu Sunucuda Disk Nasıl Genişletilir Adım Adım Rehber” konumuzun sonraki aşamalarına geçebilirsiniz. Unutmayın, dikkatli ve planlı bir hazırlık, başarılı bir disk genişletme işleminin temelidir.

3. Sanal Sunucularda (VPS) Disk Genişletme Adımları

Sanal sunucularda (VPS) disk genişletme, fiziksel sunuculara kıyasla genellikle daha kolay ve hızlı bir işlemdir. VPS sağlayıcınızın sunduğu araçlar ve arayüzler sayesinde, çoğu zaman birkaç tıklama ile disk boyutunu artırabilirsiniz. Ancak, bu işlemin sorunsuz ve veri kaybı olmadan gerçekleşmesi için dikkatli adımlar izlemek önemlidir. Bu bölümde, “Ubuntu Sunucuda Disk Nasıl Genişletilir Adım Adım Rehber” konumuzun VPS’ler için olan kısmını detaylı bir şekilde ele alacağız.

3.1. VPS Sağlayıcınızın Kontrol Paneli Üzerinden Disk Boyutunu Artırma

VPS’lerde disk genişletme işleminin ilk adımı, VPS sağlayıcınızın kontrol paneli (örneğin, cPanel, Plesk, Virtualmin, vb.) veya yönetim arayüzü üzerinden disk boyutunu artırmaktır. Bu arayüz, genellikle web tabanlıdır ve sunucunuzun kaynaklarını yönetmenize olanak tanır. Kontrol paneli, sağlayıcınızın sunduğu özelliklere ve arayüze göre değişiklik gösterebilir, ancak genel adımlar benzerdir.

Adım Adım Kılavuz:

1. Kontrol Paneline Giriş Yapın: VPS sağlayıcınızın web sitesine gidin ve kontrol paneline erişmek için kullanıcı adınız ve şifrenizle giriş yapın.
2. Sunucunuzu Seçin: Birden fazla sunucunuz varsa, disk alanını genişletmek istediğiniz sunucuyu seçin.
3. Kaynak Yönetimi Bölümüne Gidin: Kontrol panelinde, “Kaynaklar,” “Sunucu Yönetimi,” “VPS Yönetimi,” veya benzer bir başlık altında kaynak yönetimi bölümünü bulun. Bu bölüm, sunucunuzun CPU, RAM, disk alanı gibi kaynaklarını yönetmenize olanak tanır.
4. Disk Boyutunu Ayarlama: Disk alanı bölümünde, mevcut disk boyutunuzu ve kullanabileceğiniz ek disk alanını göreceksiniz. Disk boyutunu artırmak için genellikle bir kaydırıcı (slider), metin kutusu veya açılır menü bulunur. İhtiyacınız olan ek disk alanını seçin veya girin.
5. Değişiklikleri Onaylayın: Disk boyutunu ayarladıktan sonra, değişiklikleri onaylamak için bir düğmeye tıklamanız gerekebilir. Bu düğme genellikle “Kaydet,” “Güncelle,” “Uygula,” veya benzer bir isimle etiketlenir.
6. İşlemin Tamamlanmasını Bekleyin: Disk boyutunu artırma işlemi, sunucunuzun ve sağlayıcınızın altyapısına bağlı olarak birkaç saniyeden birkaç dakikaya kadar sürebilir. İşlem tamamlanana kadar bekleyin. Kontrol paneli genellikle işlemin ilerlemesini ve tamamlanma durumunu gösterir.
7. Sunucuyu Yeniden Başlatma (Gerekliyse): Bazı durumlarda, disk boyutunu artırma işleminin etkinleşmesi için sunucunuzu yeniden başlatmanız gerekebilir. Kontrol paneli size bu konuda bir uyarı gösterecektir. Sunucuyu yeniden başlatmak için kontrol panelindeki “Yeniden Başlat,” “Restart,” veya benzer bir düğmeye tıklayın.

Örnek Senaryo: cPanel Kullanarak Disk Boyutunu Artırma

cPanel, web hosting sağlayıcıları arasında yaygın olarak kullanılan bir kontrol panelidir. cPanel kullanarak disk boyutunu artırmak için aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz:

1. cPanel’e giriş yapın.
2. “Hesap Bilgileri” bölümünde, “Kaynak Kullanımı” seçeneğine tıklayın.
3. “Disk Kullanımı” bölümünde, mevcut disk kullanımınızı ve sınırlarınızı göreceksiniz.
4. Disk alanını artırmak için hosting sağlayıcınızla iletişime geçmeniz gerekebilir. cPanel genellikle disk alanını doğrudan artırma seçeneği sunmaz, bu nedenle hosting sağlayıcınızdan disk alanınızı yükseltmelerini istemeniz gerekir.
5. Hosting sağlayıcınız disk alanınızı artırdıktan sonra, cPanel’deki “Disk Kullanımı” bölümünde yeni disk boyutunuzu göreceksiniz.

Örnek Senaryo: Plesk Kullanarak Disk Boyutunu Artırma

Plesk, web hosting ve sunucu yönetimi için başka bir popüler kontrol panelidir. Plesk kullanarak disk boyutunu artırmak için aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz:

1. Plesk’e giriş yapın.
2. “Abonelikler” bölümünde, disk alanını genişletmek istediğiniz aboneliği seçin.
3. “Kaynaklar” sekmesine tıklayın.
4. “Disk alanı” bölümünde, mevcut disk kullanımınızı ve sınırlarınızı göreceksiniz.
5. Disk alanını artırmak için “Kaynakları Yükselt” veya benzer bir düğmeye tıklayın.
6. Açılan sayfada, istediğiniz yeni disk boyutunu seçin ve değişiklikleri onaylayın.
7. Plesk, disk boyutunu artırma işlemini otomatik olarak gerçekleştirecektir.

3.2. Sunucuya SSH ile Bağlanma ve Disk Alanı Değişikliğini Doğrulama

VPS sağlayıcınızın kontrol paneli üzerinden disk boyutunu artırdıktan sonra, sunucunuza SSH ile bağlanarak disk alanı değişikliğinin doğru bir şekilde uygulandığını doğrulamanız önemlidir. Bu, disk genişletme işleminin başarılı bir şekilde tamamlandığından emin olmanızı sağlar.

SSH ile Sunucuya Bağlanma

Daha önce bahsettiğimiz gibi, SSH ile sunucuya bağlanmak için bir SSH istemcisine ve sunucunuzun IP adresine veya alan adına ihtiyacınız vardır. Terminalde veya SSH istemcinizde aşağıdaki komutu kullanarak sunucuya bağlanın:

ssh kullanici_adi@sunucu_adresi

Disk Alanı Değişikliğini Doğrulama: df -h Komutu

Sunucunuza SSH ile bağlandıktan sonra, df -h komutunu kullanarak disk alanı değişikliğinin doğru bir şekilde uygulandığını doğrulayabilirsiniz. Bu komut, dosya sistemleri hakkında bilgi görüntüler ve özellikle -h seçeneğiyle birlikte kullanıldığında, çıktıyı okunması daha kolay hale getirir.

Terminalde df -h komutunu çalıştırdığınızda, aşağıdaki gibi bir çıktı göreceksiniz:

Dosya sistemi      Boyut  Kullanılan Kullanılabilir Kullan% Bağlantı noktası
udev                3,9G          0         3,9G    0% /dev
tmpfs               797M       9,5M         788M    2% /run
/dev/vda1            30G       8,5G         21G   29% /
tmpfs               3,9G          0         3,9G    0% /dev/shm
tmpfs               5,0M          0         5,0M    0% /run/lock
tmpfs               3,9G          0         3,9G    0% /sys/fs/cgroup
/dev/loop0           55M        55M            0  100% /snap/core18/1988
/dev/loop1           68M        68M            0  100% /snap/lxd/19194
/dev/loop2           98M        98M            0  100% /snap/core/11018
/dev/loop3           56M        56M            0  100% /snap/core18/2066
/dev/loop4           98M        98M            0  100% /snap/core/11316
tmpfs               797M          0         797M    0% /run/user/1000

Bu çıktıda, disk alanını genişlettiğiniz dosya sisteminin (genellikle /dev/vda1 veya benzer bir adla belirtilir) “Boyut” sütunundaki değerinin değiştiğini görmelisiniz. Örneğin, önceki disk boyutunuz 20GB ise ve 10GB ek disk alanı eklediyseniz, “Boyut” sütunundaki değerin 30GB olması gerekir.

Eğer Disk Boyutu Değişmemişse:

Eğer df -h komutu çıktısında disk boyutunun değişmediğini görüyorsanız, aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz:

1. Sunucuyu Yeniden Başlatın: Disk alanı değişikliğinin etkinleşmesi için sunucuyu yeniden başlatmayı deneyin.
2. VPS Sağlayıcınızla İletişime Geçin: Disk boyutunu kontrol panelinden artırmanıza rağmen, değişiklik sunucunuza yansımıyorsa, VPS sağlayıcınızla iletişime geçin ve durumu bildirin. Sağlayıcınız, sorunu çözmek için size yardımcı olacaktır.
3. resize2fs Komutunu Kullanın (EXT4 Dosya Sistemi): Eğer disk bölümünün boyutu doğru görünüyorsa ancak dosya sistemi genişlememişse, resize2fs komutunu kullanabilirsiniz. Bu komut, EXT4 dosya sistemini genişletmenize olanak tanır.

3.3. Bölümlendirme Araçları: fdisk, parted ve growpart

“Ubuntu Sunucuda Disk Nasıl Genişletilir Adım Adım Rehber” konumuzda, disk genişletme işleminin önemli bir parçası da bölümleme araçlarını doğru bir şekilde kullanmaktır. VPS’lerde, disk boyutunu sağlayıcınızın kontrol panelinden artırdıktan sonra, işletim sisteminin bu yeni alanı kullanabilmesi için disk bölümünü ve dosya sistemini genişletmeniz gerekebilir. Bu bölümde, en yaygın kullanılan bölümleme araçlarını (fdisk, parted ve growpart) ve nasıl kullanıldıklarını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

fdisk Komutu

fdisk, disk bölümlerini oluşturmak, silmek ve değiştirmek için kullanılan bir komut satırı aracıdır. MBR disklerinde yaygın olarak kullanılır, ancak GPT disklerinde de kullanılabilir.

fdisk Komutunun Kullanımı:

sudo fdisk /dev/sda

Bu komut, /dev/sda diskini fdisk aracıyla açar. fdisk arayüzünde, farklı komutlar kullanarak disk bölümlerini yönetebilirsiniz.

• m: Yardım menüsünü görüntüler.
• p: Bölüm tablosunu görüntüler.
• n: Yeni bir bölüm oluşturur.
• d: Bir bölümü siler.
• t: Bir bölümün tipini değiştirir.
• w: Değişiklikleri diske yazar.
• q: Değişiklikleri kaydetmeden çıkar.

parted Komutu

parted, daha gelişmiş bir bölümleme aracıdır. Hem MBR hem de GPT disklerini destekler ve daha esnek özellikler sunar. parted, komut satırından etkileşimli olarak veya komut dosyalarıyla kullanılabilir.

parted Komutunun Kullanımı:

sudo parted /dev/sda

Bu komut, /dev/sda diskini parted aracıyla açar. parted arayüzünde, farklı komutlar kullanarak disk bölümlerini yönetebilirsiniz.

• help: Yardım menüsünü görüntüler.
• print: Bölüm tablosunu görüntüler.
• mkpart: Yeni bir bölüm oluşturur.
• rm: Bir bölümü siler.
• resize: Bir bölümü yeniden boyutlandırır.
• quit: Değişiklikleri kaydederek çıkar.

growpart Komutu

growpart, özellikle VPS’lerde disk genişletme işlemini kolaylaştırmak için tasarlanmış bir araçtır. growpart, mevcut bir bölümü, diskin kullanılmayan alanını kullanarak genişletir. Bu araç, özellikle LVM (Logical Volume Management) kullanmayan basit bölümleme şemalarında kullanışlıdır.

growpart Komutunun Kullanımı:

sudo growpart /dev/vda 1

Bu komut, /dev/vda diskinin 1 numaralı bölümünü ( /dev/vda1) genişletir.

• /dev/vda: Diskin adını belirtir.
• 1: Genişletilecek bölümün numarasını belirtir.

ÖNEMLİ: growpart komutunu kullanmadan önce, disk boyutunu VPS sağlayıcınızın kontrol panelinden artırmanız gerekir. growpart, yalnızca mevcut bir bölümü, diskin kullanılmayan alanını kullanarak genişletebilir.

3.4. Bölümü Yeniden Boyutlandırma: growpart Komutu ile Otomatik Genişletme

“Ubuntu Sunucuda Disk Nasıl Genişletilir Adım Adım Rehber” konumuzda, disk bölümünü yeniden boyutlandırmak, disk genişletme işleminin son ve en önemli adımlarından biridir. VPS’lerde, disk boyutunu sağlayıcınızın kontrol panelinden artırdıktan ve disk alanı değişikliğini doğruladıktan sonra, işletim sisteminin bu yeni alanı kullanabilmesi için disk bölümünü genişletmeniz gerekir. Bu bölümde, growpart komutunu kullanarak bölümü otomatik olarak nasıl genişletebileceğinizi detaylı bir şekilde anlatacağız.

growpart Komutu ile Bölümü Genişletme

growpart komutu, mevcut bir bölümü, diskin kullanılmayan alanını kullanarak genişletir. Bu araç, özellikle LVM (Logical Volume Management) kullanmayan basit bölümleme şemalarında kullanışlıdır.

Adım Adım Kılavuz:

1. Disk Boyutunu Artırın: VPS sağlayıcınızın kontrol panelinden disk boyutunu artırın.
2. Sunucuya SSH ile Bağlanın: Sunucunuza SSH ile bağlanın ve root yetkilerine sahip olduğunuzdan emin olun.
3. growpart Komutunu Kullanın: growpart komutunu kullanarak bölümü genişletin.

   sudo growpart /dev/vda 1
   

   Bu komut, /dev/vda diskinin 1 numaralı bölümünü ( /dev/vda1) genişletir.

   • /dev/vda: Diskin adını belirtir. Disk adınız /dev/sda, /dev/xvda veya benzeri bir şey olabilir. Doğru disk adını df -h komutu çıktısından veya VPS sağlayıcınızın belgelerinden öğrenebilirsiniz.
   • 1: Genişletilecek bölümün numarasını belirtir. Bölüm numaranız farklı olabilir. Doğru bölüm numarasını df -h komutu çıktısından öğrenebilirsiniz. Genellikle, kök dizinin (/) bağlandığı bölümü genişletmeniz gerekir.
4. Dosya Sistemini Yeniden Boyutlandırın: Bölümü genişlettikten sonra, dosya sistemini de genişletmeniz gerekir. Dosya sistemini genişletmek için resize2fs komutunu kullanabilirsiniz.

   sudo resize2fs /dev/vda1
   

   Bu komut, /dev/vda1 bölümündeki EXT4 dosya sistemini genişletir.

   • /dev/vda1: Dosya sisteminin bulunduğu bölümün adını belirtir. Bölüm adınız farklı olabilir. Doğru bölüm adını df -h komutu çıktısından öğrenebilirsiniz.
5. Disk Alanını Kontrol Edin: df -h komutunu kullanarak disk alanının doğru bir şekilde genişletildiğini doğrulayın.

   df -h
   

   Bu komutun çıktısında, genişlettiğiniz bölümün “Boyut” sütunundaki değerinin değiştiğini görmelisiniz.

Örnek Senaryo:

Diyelim ki, VPS sağlayıcınızın kontrol panelinden disk boyutunuzu 20GB’dan 30GB’a çıkardınız. Sunucunuza SSH ile bağlandınız ve aşağıdaki komutları çalıştırdınız:

sudo growpart /dev/vda 1
sudo resize2fs /dev/vda1
df -h

df -h komutunun çıktısında, /dev/vda1 bölümünün “Boyut” sütunundaki değerin 30GB olduğunu görüyorsanız, disk genişletme işlemi başarıyla tamamlanmıştır.

growpart Komutu Çalışmazsa:

Eğer growpart komutu çalışmazsa veya hata verirse, aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz:

1. parted Komutunu Kullanın: growpart yerine parted komutunu kullanarak bölümü genişletmeyi deneyin.
2. Çekirdek Sürümünü Kontrol Edin: growpart komutunun düzgün çalışması için belirli bir çekirdek sürümüne ihtiyacınız olabilir. Çekirdek sürümünüzü kontrol edin ve güncelleyin.
3. VPS Sağlayıcınızla İletişime Geçin: Sorun devam ederse, VPS sağlayıcınızla iletişime geçin ve durumu bildirin. Sağlayıcınız, sorunu çözmek için size yardımcı olacaktır.

ÖNEMLİ: Disk genişletme işlemi sırasında herhangi bir sorun yaşarsanız, panik yapmayın ve aceleci davranmayın. Veri kaybını önlemek için, her zaman yedeklemenizi kontrol edin ve emin olmadığınız adımları atmayın. Gerekirse, bir uzmandan yardım alın.

Bu bölümde, VPS’lerde disk genişletme adımlarını detaylı bir şekilde ele aldık. VPS sağlayıcınızın kontrol panelinden disk boyutunu artırma, SSH ile sunucuya bağlanma, disk alanı değişikliğini doğrulama, bölümleme araçlarını kullanma ve growpart komutu ile bölümü otomatik olarak genişletme konularını adım adım anlattık. Umarım bu rehber, Ubuntu sunucunuzda disk genişletme işlemini başarılı bir şekilde tamamlamanıza yardımcı olur. “Ubuntu Sunucuda Disk Nasıl Genişletilir Adım Adım Rehber” konumuzun diğer bölümlerinde, fiziksel sunucularda disk genişletme ve dosya sistemi yönetimi gibi konuları ele alacağız.

4. Fiziksel Sunucularda Disk Genişletme Adımları

Fiziksel sunucularda disk genişletme, sanal sunuculara (VPS) kıyasla daha karmaşık bir süreç olabilir. Fiziksel donanım üzerinde doğrudan kontrol sahibi olduğunuz için, disk ekleme, RAID yapılandırması ve LVM (Logical Volume Management) gibi çeşitli yöntemlerle disk alanını genişletebilirsiniz. Bu bölümde, “Ubuntu Sunucuda Disk Nasıl Genişletilir Adım Adım Rehber” konumuzun fiziksel sunucular için olan kısmını ayrıntılı bir şekilde ele alacağız. Amacımız, size bu süreci en güvenli ve verimli şekilde yönetmeniz için gerekli tüm bilgileri sağlamaktır.

4.1. Yeni Bir Fiziksel Disk Ekleme ve Tanıtma

Fiziksel sunucunuzda disk alanını genişletmenin en yaygın yollarından biri, yeni bir fiziksel disk eklemektir. Bu, özellikle mevcut diskleriniz dolduğunda veya performansı artırmak istediğinizde ideal bir çözümdür. Yeni bir disk eklemek, mevcut verilerinizi etkilemeden ek depolama alanı sağlar.

Adım Adım Kılavuz:

1. Sunucuyu Kapatın ve Güvenlik Önlemlerini Alın: Yeni bir disk eklemeye başlamadan önce, sunucuyu tamamen kapatın ve güç kablosunu çıkarın. Statik elektriğe karşı korunmak için anti-statik bir bileklik kullanın. Bu, donanımınıza zarar verme riskini en aza indirecektir.
2. Diski Sunucuya Takın: Sunucunuzun kasasını açın ve yeni diski uygun bir boş yuvaya takın. SATA veya SAS gibi diskinizin arayüzüne uygun bir yuva seçtiğinizden emin olun. Diski yuvaya dikkatlice yerleştirin ve vidalarla sabitleyin.
3. Güç ve Veri Kablolarını Bağlayın: Diske uygun güç kablosunu ve veri kablosunu (SATA veya SAS) bağlayın. Veri kablosunun anakarta doğru şekilde bağlandığından emin olun.
4. Sunucuyu Açın: Tüm bağlantıları kontrol ettikten sonra, sunucuyu tekrar açın.
5. Diski Tanıma: Sunucu açıldıktan sonra, işletim sisteminin yeni diski tanıması gerekir. Ubuntu’da, diski tanımak için aşağıdaki komutu kullanabilirsiniz:

   sudo fdisk -l
   

   Bu komut, sistemdeki tüm disklerin ve bölümlerin listesini görüntüler. Yeni diskinizin listede göründüğünden emin olun. Yeni diskiniz /dev/sdb, /dev/sdc veya benzeri bir adla görünecektir.

6. Diski Bölümlendirme: Diski kullanmadan önce, bölümlendirmeniz gerekir. Bölümlendirme, diski mantıksal bölümlere ayırmanıza olanak tanır. Diski bölümlendirmek için fdisk veya parted gibi araçları kullanabilirsiniz.

   fdisk ile Bölümlendirme (MBR):

   sudo fdisk /dev/sdb
   

   fdisk arayüzünde aşağıdaki adımları izleyin:

   • m: Yardım menüsünü görüntüleyin.
   • n: Yeni bir bölüm oluşturun.
   • p: Birincil bölüm seçin.
   • Bölüm numarasını seçin (genellikle 1).
   • İlk sektör ve son sektör için varsayılan değerleri kabul edin (Enter tuşuna basın).
   • w: Değişiklikleri diske yazın.

   parted ile Bölümlendirme (GPT):

   sudo parted /dev/sdb
   

   parted arayüzünde aşağıdaki adımları izleyin:

   • (parted) mklabel gpt: GPT bölüm tablosu oluşturun.
   • (parted) mkpart primary ext4 0% 100%: Yeni bir birincil bölüm oluşturun, dosya sistemini ext4 olarak ayarlayın ve tüm diski kullanın.
   • (parted) quit: Değişiklikleri kaydedin ve çıkın.
7. Dosya Sistemini Oluşturma: Bölümlendirdikten sonra, bölüme bir dosya sistemi oluşturmanız gerekir. Dosya sistemi, verilerin disk üzerinde nasıl saklanacağını ve organize edileceğini belirler. EXT4, XFS ve Btrfs gibi farklı dosya sistemleri mevcuttur. EXT4, Ubuntu’da yaygın olarak kullanılan ve iyi performans sunan bir dosya sistemidir.

   sudo mkfs.ext4 /dev/sdb1
   

   Bu komut, /dev/sdb1 bölümüne EXT4 dosya sistemini oluşturur.

8. Bağlama Noktası Oluşturma: Diski kullanmak için, bir bağlama noktası oluşturmanız gerekir. Bağlama noktası, diskin dosya sistemine bağlandığı dizindir. Örneğin, /mnt/yedekler adında bir bağlama noktası oluşturabilirsiniz.

   sudo mkdir /mnt/yedekler
   

9. Diski Bağlama: Diski oluşturduğunuz bağlama noktasına bağlayın.

   sudo mount /dev/sdb1 /mnt/yedekler
   

   Bu komut, /dev/sdb1 bölümünü /mnt/yedekler dizinine bağlar.

10. Otomatik Bağlama (İsteğe Bağlı): Sunucu her yeniden başlatıldığında diskin otomatik olarak bağlanmasını istiyorsanız, /etc/fstab dosyasını düzenlemeniz gerekir.

    sudo nano /etc/fstab
    

    Dosyanın sonuna aşağıdaki satırı ekleyin:

    /dev/sdb1 /mnt/yedekler ext4 defaults 0 0
    

    Bu satır, /dev/sdb1 bölümünün /mnt/yedekler dizinine EXT4 dosya sistemiyle otomatik olarak bağlanmasını sağlar. Değişiklikleri kaydedin ve dosyayı kapatın.

11. Diski Test Etme: Diski başarıyla bağladıktan sonra, diski test ederek doğru çalıştığından emin olun. Diske bazı dosyalar kopyalayın ve okuyun.

4.2. RAID Yapılandırmaları ve Disk Genişletme Yöntemleri

RAID (Redundant Array of Independent Disks), birden fazla fiziksel diski bir araya getirerek daha yüksek performans, güvenilirlik veya depolama kapasitesi elde etmeyi amaçlayan bir teknolojidir. RAID yapılandırmaları, veri yedekliliği sağlayarak disk arızalarına karşı koruma sağlar ve okuma/yazma hızlarını artırabilir.

RAID Seviyeleri:

Farklı RAID seviyeleri mevcuttur ve her seviye farklı avantajlar ve dezavantajlar sunar. En yaygın RAID seviyeleri şunlardır:

• RAID 0 (Striping): Verileri birden fazla diske böler ve paralel olarak yazar. Bu, okuma/yazma hızlarını artırır, ancak veri yedekliliği sağlamaz. Bir disk arızalanırsa, tüm veriler kaybolur.
• RAID 1 (Mirroring): Verileri iki veya daha fazla diske aynı anda yazar. Bu, veri yedekliliği sağlar, ancak depolama kapasitesini yarıya indirir. Bir disk arızalanırsa, diğer disklerdeki veriler kullanılabilir.
• RAID 5 (Striping with Parity): Verileri birden fazla diske böler ve her bir şerit için bir parite bilgisi oluşturur. Parite bilgisi, bir disk arızalanırsa verileri yeniden oluşturmak için kullanılır. RAID 5, iyi bir performans ve veri yedekliliği dengesi sunar.
• RAID 6 (Striping with Double Parity): RAID 5’e benzer, ancak her şerit için iki parite bilgisi oluşturur. Bu, iki disk arızasına kadar veri yedekliliği sağlar.
• RAID 10 (RAID 1+0): RAID 1 ve RAID 0’ın birleşimidir. Verileri aynalar (RAID 1) ve ardından şeritler (RAID 0). Bu, yüksek performans ve veri yedekliliği sağlar, ancak depolama kapasitesini yarıya indirir.

RAID Yapılandırması Nasıl Yapılır?

RAID yapılandırması, donanım RAID kartı veya yazılım RAID (mdadm) kullanılarak yapılabilir.

• Donanım RAID: Donanım RAID kartları, RAID işlevlerini donanımsal olarak gerçekleştirir. Bu, daha yüksek performans sağlar, ancak ek bir maliyet gerektirir.
• Yazılım RAID (mdadm): Yazılım RAID, işletim sistemi tarafından gerçekleştirilir. Daha ucuz bir çözümdür, ancak donanım RAID kadar performanslı değildir.

mdadm ile Yazılım RAID Yapılandırması:

1. mdadm Kurulumu:

   sudo apt update
   sudo apt install mdadm
   

2. Diskleri Tanımlama:

   sudo fdisk -l
   

   Hangi diskleri RAID dizisine dahil edeceğinizi belirleyin (örneğin, /dev/sdb, /dev/sdc).

3. RAID Dizisi Oluşturma:

   sudo mdadm --create --verbose /dev/md0 --level=1 --raid-devices=2 /dev/sdb /dev/sdc
   

   Bu komut, /dev/md0 adında bir RAID 1 dizisi oluşturur ve /dev/sdb ve /dev/sdc disklerini kullanır. --level

5. Dosya Sistemi Genişletme: EXT4 Dosya Sistemi Örneği

5. Dosya Sistemi Genişletme: EXT4 Dosya Sistemi Örneği

“Ubuntu Sunucuda Disk Nasıl Genişletilir Adım Adım Rehber” konumuzun bu bölümünde, disk genişletme işleminin son ve kritik adımlarından birine odaklanacağız: dosya sistemi genişletme. Fiziksel diski ekledikten, RAID yapılandırmasını tamamladıktan veya VPS sağlayıcınızın kontrol panelinden disk boyutunu artırdıktan sonra, işletim sisteminizin ve uygulamalarınızın bu yeni alanı kullanabilmesi için dosya sistemini genişletmeniz gerekmektedir. Bu bölümde, en yaygın dosya sistemlerinden biri olan EXT4 üzerinde yoğunlaşarak, dosya sistemini nasıl güvenli ve etkili bir şekilde genişletebileceğinizi detaylı bir şekilde anlatacağız. Ayrıca, dosya sistemi genişletme sırasında karşılaşılabilecek sorunları ve çözüm yollarını da ele alacağız.

5.1. resize2fs Komutu ile Dosya Sistemini Genişletme

EXT4 dosya sistemini genişletmek için en yaygın ve güvenilir araç resize2fs komutudur. resize2fs, EXT2, EXT3 ve EXT4 dosya sistemlerini yeniden boyutlandırmak için tasarlanmış bir komut satırı aracıdır. Bu komut, dosya sistemini büyütmek veya küçültmek için kullanılabilir, ancak bu rehberde disk genişletme işlemine odaklandığımız için, dosya sistemini büyütme senaryosunu ele alacağız.

resize2fs Komutunun Çalışma Prensibi:

resize2fs komutu, dosya sisteminin meta verilerini değiştirerek dosya sistemini genişletir. Bu işlem, dosya sistemindeki dosyaların ve dizinlerin fiziksel konumlarını değiştirmez, sadece dosya sisteminin boyutunu artırır. Bu sayede, veri kaybı riski en aza indirilir.

resize2fs Komutunun Kullanımı:

resize2fs komutunu kullanmak için, aşağıdaki adımları izleyin:

1. Diskin ve Bölümün Doğru Ayarlandığından Emin Olun: Öncelikle, disk boyutunun doğru bir şekilde artırıldığından ve bölümün doğru bir şekilde genişletildiğinden emin olun. fdisk -l veya parted komutlarını kullanarak disk ve bölüm boyutlarını kontrol edebilirsiniz. Ayrıca, df -h komutunu kullanarak mevcut dosya sistemi boyutunu da kontrol edin.
2. Dosya Sisteminin Bağlı Olup Olmadığını Kontrol Edin: resize2fs komutu, bağlı (mounted) bir dosya sistemi üzerinde de çalışabilir, ancak güvenliğiniz için dosya sistemini unmount etmeniz önerilir. Dosya sisteminin bağlı olup olmadığını kontrol etmek için mount komutunu kullanabilirsiniz.
3. Dosya Sistemini Unmount Edin (Önerilir): Dosya sistemini unmount etmek için aşağıdaki komutu kullanın:

   sudo umount /dev/sda1
   

   Burada /dev/sda1, genişletmek istediğiniz dosya sisteminin bulunduğu bölümün adıdır. Doğru bölüm adını df -h komutu çıktısından öğrenebilirsiniz.

4. resize2fs Komutunu Çalıştırın: resize2fs komutunu kullanarak dosya sistemini genişletin:

   sudo resize2fs /dev/sda1
   

   Bu komut, /dev/sda1 bölümündeki EXT4 dosya sistemini otomatik olarak diskin kullanılmayan alanını kullanarak genişletir. resize2fs, dosya sisteminin meta verilerini güncelleyerek, yeni alanı kullanıma hazır hale getirir.

5. Dosya Sistemini Kontrol Edin (İsteğe Bağlı): Dosya sistemi genişletme işleminden sonra, dosya sisteminin tutarlılığını kontrol etmek için fsck komutunu kullanabilirsiniz. Bu, özellikle dosya sistemini unmount etmeden resize2fs komutunu çalıştırdıysanız önemlidir.
6. Dosya Sistemini Mount Edin: Dosya sistemini tekrar mount etmek için aşağıdaki komutu kullanın:

   sudo mount /dev/sda1 /mnt/baglama_noktasi
   

   Burada /dev/sda1, genişlettiğiniz dosya sisteminin bulunduğu bölümün adıdır ve /mnt/baglama_noktasi, dosya sisteminin bağlama noktasıdır.

7. Disk Alanını Kontrol Edin: df -h komutunu kullanarak disk alanının doğru bir şekilde genişletildiğini doğrulayın.

resize2fs Komutunun Seçenekleri:

resize2fs komutu, çeşitli seçenekler sunar. İşte en yaygın kullanılan seçenekler:

• -f (Force): Dosya sisteminin tutarlılığını kontrol etmeden genişletmeye zorlar. Bu seçenek, yalnızca dosya sisteminin sağlam olduğundan eminseniz kullanılmalıdır.
• -p (Progress): Genişletme işleminin ilerlemesini gösterir. Bu seçenek, uzun süren genişletme işlemleri için kullanışlıdır.
• -F (Flush): Genişletme işleminden sonra disk arabelleğini temizler. Bu, veri kaybı riskini azaltır.
• -d (Debug): Hata ayıklama bilgilerini görüntüler. Bu seçenek, sorun giderme için kullanışlıdır.
• -M (Maximal): Dosya sistemini mümkün olan en büyük boyuta genişletir.
• -b (Badblocks): Kötü blokları tarar ve dosya sistemine ekler.
• -s (Size): Dosya sisteminin yeni boyutunu belirtir. Bu seçenek, dosya sistemini belirli bir boyuta genişletmek için kullanılabilir. Örneğin: sudo resize2fs /dev/sda1 25G (Dosya sistemini 25GB’a genişletir).

Örnek Senaryolar:

• Senaryo 1: Standart Genişletme

  En basit senaryo, dosya sistemini otomatik olarak diskin kullanılmayan alanını kullanarak genişletmektir. Bu senaryoda, sadece /dev/sda1 bölümünü belirtmeniz yeterlidir:

  sudo resize2fs /dev/sda1
  

• Senaryo 2: Belirli Bir Boyuta Genişletme

  Dosya sistemini belirli bir boyuta genişletmek istiyorsanız, -s seçeneğini kullanabilirsiniz:

  sudo resize2fs /dev/sda1 50G
  

  Bu komut, /dev/sda1 bölümündeki EXT4 dosya sistemini 50GB’a genişletir.

• Senaryo 3: Dosya Sistemini Unmount Etmeden Genişletme

  Dosya sistemini unmount etmek mümkün değilse, resize2fs komutunu bağlıyken de çalıştırabilirsiniz. Ancak, bu durumda veri kaybı riski biraz daha yüksek olabilir. Bu nedenle, bu senaryoyu yalnızca son çare olarak kullanmanız önerilir.

  sudo resize2fs /dev/sda1
  

  Bu komut, /dev/sda1 bölümündeki EXT4 dosya sistemini bağlıyken genişletir.

• Senaryo 4: Kötü Blokları Tarama

  Diskinizde kötü bloklar olduğundan şüpheleniyorsanız, resize2fs komutunu -b seçeneğiyle birlikte kullanabilirsiniz. Bu, diski tarayacak ve kötü blokları dosya sistemine ekleyecektir.

  sudo resize2fs -b /dev/sda1
  

5.2. Dosya Sistemi Tutarlılığını Kontrol Etme: fsck Komutu

“Ubuntu Sunucuda Disk Nasıl Genişletilir Adım Adım Rehber” konumuzda, disk genişletme işleminden sonra dosya sistemi tutarlılığını kontrol etmek, veri bütünlüğünü sağlamak için kritik öneme sahiptir. Dosya sistemi genişletme işlemi sırasında beklenmedik bir durum (örneğin, güç kesintisi, donanım arızası) meydana gelirse, dosya sistemi bozulabilir. Bu durumda, fsck (file system check) komutu, dosya sistemini onarmak ve tutarlılığını geri kazanmak için kullanılabilir.

fsck Komutunun Çalışma Prensibi:

fsck komutu, dosya sisteminin meta verilerini ve veri bloklarını analiz ederek, hataları tespit eder ve düzeltir. Bu hatalar, bozuk meta veriler, kayıp dosyalar, hatalı bağlantılar veya kötü bloklar olabilir. fsck, bu hataları otomatik olarak düzeltebilir veya kullanıcıdan onay isteyebilir.

fsck Komutunun Kullanımı:

fsck komutunu kullanmak için, aşağıdaki adımları izleyin:

1. Dosya Sisteminin Bağlı Olup Olmadığını Kontrol Edin: fsck komutu, unmount edilmiş bir dosya sistemi üzerinde çalıştırılmalıdır. Dosya sisteminin bağlı olup olmadığını kontrol etmek için mount komutunu kullanabilirsiniz.
2. Dosya Sistemini Unmount Edin: Dosya sistemini unmount etmek için aşağıdaki komutu kullanın:

   sudo umount /dev/sda1
   

   Burada /dev/sda1, kontrol etmek istediğiniz dosya sisteminin bulunduğu bölümün adıdır. Doğru bölüm adını df -h komutu çıktısından öğrenebilirsiniz.

3. fsck Komutunu Çalıştırın: fsck komutunu kullanarak dosya sistemini kontrol edin:

   sudo fsck /dev/sda1
   

   Bu komut, `/dev/

6. Disk Genişletme Sonrası Kontrol ve Optimizasyon

Ubuntu sunucunuzda disk genişletme işlemini başarıyla tamamladıktan sonra, işiniz henüz bitmedi. Yeni genişletilmiş disk alanının doğru çalıştığından, optimum performansı sağladığından ve gelecekteki ihtiyaçlarınızı karşılayacak şekilde yapılandırıldığından emin olmanız gerekir. Bu bölümde, “Ubuntu Sunucuda Disk Nasıl Genişletilir Adım Adım Rehber” konumuzun bu kritik aşamasını ele alacak ve disk genişletme sonrası yapılması gereken kontrol, optimizasyon ve izleme adımlarını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz. Amacımız, size sunucunuzun performansını en üst düzeye çıkarma ve uzun vadeli istikrarını sağlama konusunda rehberlik etmektir.

6.1. Genişletilmiş Disk Alanını Doğrulama: df -h Komutu

Disk genişletme işleminden sonra yapmanız gereken ilk şey, genişletilmiş disk alanının doğru bir şekilde tanımlandığını ve kullanıma hazır olduğunu doğrulamaktır. Bu doğrulama işlemi, disk alanı bilgilerini görüntüleyen df -h komutuyla kolayca yapılabilir.

df -h Komutunun Kullanımı ve Çıktısının Yorumlanması:

Terminalde df -h komutunu çalıştırdığınızda, aşağıdaki gibi bir çıktı göreceksiniz:

Dosya sistemi      Boyut  Kullanılan Kullanılabilir Kullan% Bağlantı noktası
udev                3,9G          0         3,9G    0% /dev
tmpfs               797M       9,5M         788M    2% /run
/dev/vda1            50G       12G         36G   26% /
tmpfs               3,9G          0         3,9G    0% /dev/shm
tmpfs               5,0M          0         5,0M    0% /run/lock
tmpfs               3,9G          0         3,9G    0% /sys/fs/cgroup
/dev/loop0           55M        55M            0  100% /snap/core18/1988
/dev/loop1           68M        68M            0  100% /snap/lxd/19194
/dev/loop2           98M        98M            0  100% /snap/core/11018
/dev/loop3           56M        56M            0  100% /snap/core18/2066
/dev/loop4           98M        98M            0  100% /snap/core/11316
tmpfs               797M          0         797M    0% /run/user/1000

Bu çıktıda, genişlettiğiniz dosya sistemini (genellikle /dev/vda1, /dev/sda1 veya benzeri bir adla belirtilir) bulun ve “Boyut” sütunundaki değeri kontrol edin. Bu değer, disk genişletme işleminden sonra beklediğiniz yeni disk boyutunu yansıtmalıdır. Örneğin, disk boyutunu 20GB’dan 50GB’a çıkardıysanız, “Boyut” sütunundaki değerin 50G (50 Gigabyte) olması gerekir.

Çıktıyı Yorumlama:

• Doğru Disk Boyutu: Eğer “Boyut” sütunundaki değer doğruysa, disk genişletme işlemi başarılı bir şekilde tamamlanmıştır. Artık yeni disk alanını kullanmaya başlayabilirsiniz.
• Yanlış Disk Boyutu: Eğer “Boyut” sütunundaki değer yanlışsa veya beklediğinizden farklıysa, disk genişletme işleminde bir sorun oluşmuş olabilir. Bu durumda, aşağıdaki adımları izleyin:
  • Sunucuyu Yeniden Başlatın: Disk alanı değişikliğinin etkinleşmesi için sunucuyu yeniden başlatmayı deneyin.
  • Bölümleme ve Dosya Sistemi Ayarlarını Kontrol Edin: fdisk -l veya parted komutlarını kullanarak disk bölümleme ayarlarını kontrol edin. Bölüm boyutunun doğru olduğundan emin olun. Ayrıca, resize2fs komutunu kullanarak dosya sistemini doğru bir şekilde genişlettiğinizden emin olun.
  • VPS Sağlayıcınızla veya Donanım Tedarikçinizle İletişime Geçin: Sorun devam ederse, VPS sağlayıcınızla veya donanım tedarikçinizle iletişime geçin ve durumu bildirin. Donanım veya sanallaştırma katmanında bir sorun olabilir.

Ek Kontroller:

df -h komutuna ek olarak, aşağıdaki kontrolleri de yaparak disk genişletme işleminin doğru bir şekilde tamamlandığından emin olabilirsiniz:

• Dosya Oluşturma ve Yazma: Yeni genişletilmiş disk alanında büyük boyutlu bir dosya oluşturmayı ve yazmayı deneyin. Bu, disk alanının gerçekten kullanılabildiğini ve herhangi bir sorun olmadığını doğrulamanıza yardımcı olur.
• Uygulama Testleri: Kritik uygulamalarınızın yeni disk alanını doğru bir şekilde kullandığından emin olmak için uygulama testleri yapın. Örneğin, veritabanı sunucunuzun yeni disk alanına veri yazabildiğini veya web sunucunuzun büyük boyutlu dosyaları doğru bir şekilde sunabildiğini kontrol edin.

6.2. Performansı İzleme: iostat ve iotop Komutları

Disk genişletme işleminden sonra, sunucunuzun disk performansını izlemek, yeni disk alanının doğru çalıştığından ve herhangi bir performans sorununa yol açmadığından emin olmak için önemlidir. Ubuntu’da disk performansını izlemek için kullanabileceğiniz iki güçlü araç iostat ve iotop komutlarıdır.

iostat Komutu:

iostat (input/output statistics), sistemin giriş/çıkış istatistiklerini raporlayan bir komut satırı aracıdır. Bu araç, disklerin, bölümlerin ve diğer depolama cihazlarının okuma/yazma hızlarını, CPU kullanımını ve diğer performans metriklerini izlemenize olanak tanır.

iostat Komutunun Kurulumu:

iostat komutu, sysstat paketinin bir parçasıdır. Eğer sisteminizde kurulu değilse, aşağıdaki komutlarla kurabilirsiniz:

sudo apt update
sudo apt install sysstat

iostat Komutunun Kullanımı:

Temel iostat komutu, sistemdeki tüm disklerin istatistiklerini raporlar:

iostat

Daha ayrıntılı bilgi almak için, aşağıdaki seçenekleri kullanabilirsiniz:

• iostat -d: Yalnızca disk istatistiklerini görüntüler.
• iostat -c: Yalnızca CPU istatistiklerini görüntüler.
• iostat -x: Genişletilmiş istatistikleri görüntüler.
• iostat -p sda: Yalnızca /dev/sda diskinin istatistiklerini görüntüler.
• iostat 2: İstatistikleri her 2 saniyede bir günceller.
• iostat 2 5: İstatistikleri her 2 saniyede bir 5 kez günceller.

iostat Çıktısının Yorumlanması:

iostat komutunun çıktısı, aşağıdaki gibi bir tablo şeklinde olacaktır:

Linux 5.15.0-76-generic (ubuntu)     07/26/2023     x86_64    (4 CPU)

avg-cpu:  %user   %nice %system %iowait  %steal   %idle
           1,22    0,00    0,42    0,15    0,00   98,21

Device             tps    kB_read/s    kB_wrtn/s    kB_dscd/s    kB_read    kB_wrtn    kB_dscd
sda               1,56        18,56         8,32         0,00    1300286     583732          0
sdb               0,00         0,00         0,00         0,00          0          0          0

Bu çıktıda, aşağıdaki sütunlar önemlidir:

• Device: Diskin adı (örneğin, sda, sdb).
• tps: Saniyedeki işlem sayısı (transactions per second). Bu, diskin ne kadar meşgul olduğunu gösterir.
• kB_read/s: Saniyedeki okunan kilobayt sayısı.
• kB_wrtn/s: Saniyedeki yazılan kilobayt sayısı.
• %iowait: CPU’nun disk G/Ç işlemleri için beklediği süre. Yüksek bir %iowait değeri, disk performansının darboğaz oluşturduğunu gösterir.

Performans Sorunlarını Belirleme:

iostat komutunu kullanarak, aşağıdaki performans sorunlarını belirleyebilirsiniz:

• Yüksek Disk Kullanımı: Yüksek bir tps değeri ve yüksek okuma/yazma hızları, diskin aşırı yüklendiğini gösterir. Bu durumda, diski daha hızlı bir diskle değiştirmeyi veya RAID yapılandırmasını iyileştirmeyi düşünebilirsiniz.
• Yüksek %iowait Değeri: Yüksek bir %iowait değeri, CPU’nun disk G/Ç işlemleri için çok fazla beklediğini gösterir. Bu durumda, diski daha hızlı bir diskle değiştirmeyi, RAID yapılandırmasını iyileştirmeyi, disk önbelleğini artırmayı veya uygulamalarınızın disk G/Ç işlemlerini optimize etmeyi düşünebilirsiniz.

iotop Komutu:

iotop, hangi işlemlerin diski en çok kullandığını gösteren bir komut satırı aracıdır. Bu araç, hangi uygulamaların veya işlemlerin disk performansını etkilediğini belirlemenize olanak tanır.

iotop Komutunun Kurulumu:

Eğer sisteminizde kurulu değilse, aşağıdaki komutlarla kurabilirsiniz:

sudo apt update
sudo apt install iotop

iotop Komutunun Kullanımı:

Temel iotop komutu, disk G/Ç işlemlerini gerçekleştiren işlemleri raporlar:

sudo iotop

iotop çıktısı, aşağıdaki gibi bir tablo şeklinde olacaktır:

  TID  PRIO  USER     DISK READ  DISK WRITE  SWAPIN     IO>    COMMAND
 1234 be/4 root        0.00 B/s    0.00 B/s  0.00 %  0.00 % [kworker/0:1H]
 5678 be/4 mysql    10.00 KB/s   50.00 KB/s  0.00 %  10.0 % mysqld
 9012 be/4 www-data   2.00 KB/s    1.00 KB/s  0.00 %   1.0 % apache2

Bu çıktıda, aşağıdaki sütunlar önemlidir:

• TID: İşlem kimliği (thread ID).
• PRIO: İşlem önceliği (priority).
• USER: İşlemi çalıştıran kullanıcı.
• DISK READ: İşlem tarafından okunan disk verisi (B/s, KB/s, MB/s).
• DISK WRITE: İşlem tarafından yazılan disk verisi (B/s, KB/s, MB/s).
• IO>: İşlemin disk G/Ç işlemlerine harcadığı zamanın yüzdesi.
• COMMAND: İşlemin adı.

Performans Sorunlarını Belirleme:

iotop komutunu kullanarak, hangi işlemlerin disk performansını etkilediğini belirleyebilirsiniz. Yüksek DISK READ, DISK WRITE ve IO> değerlerine sahip işlemler, disk performansının darboğaz oluşturmasına neden olabilir. Bu durumda, bu işlemleri optimize etmeyi, farklı bir diske taşımayı veya kaynaklarını sınırlamayı düşünebilirsiniz.

Örnek Senaryolar:

• Senaryo 1: Yüksek %iowait Değeri ve Yüksek Disk Kullanımı

  iostat komutu, yüksek bir %iowait değeri ve yüksek disk kullanımını gösteriyorsa, diskiniz aşırı yüklenmiş olabilir. iotop komutunu kullanarak, hangi işlemlerin diski en çok kullandığını belirleyin. Örneğin, veritabanı sunucunuzun (mysqld) yüksek disk okuma/yazma hızlarına sahip olduğunu görürseniz, veritabanı sorgularınızı optimize etmeyi, veritabanı önbelleğini artırmayı veya veritabanı dosyalarını daha hızlı bir diske taşımayı düşünebilirsiniz.

• Senaryo 2: Belirli Bir İşlemin Yüksek Disk Kullanımı

  iotop komutu, belirli bir işlemin (örneğin, yedekleme işlemi) yüksek disk okuma/yazma hızlarına sahip olduğunu gösteriyorsa, bu işlemin disk performansını etkilediğini belirleyebilirsiniz. Bu durumda, yedekleme işlemini daha az yoğun saatlerde çalıştırmayı, yedekleme yöntemini optimize etmeyi veya yedekleme dosyalarını farklı bir diske yazmayı düşünebilirsiniz.

6.3. Disk Alanı Kullanımını Optimizasyon İpuçları

“Ubuntu Sunucuda Disk Nasıl Genişletilir Adım Adım Rehber” konumuzda, disk alanını optimize etmek, sunucunuzun verimli ve sorunsuz çalışmasını sağlamak için önemlidir. Disk alanını genişlettikten sonra, mevcut alanı en iyi şekilde kullanmak ve gelecekteki ihtiyaçlarınızı karşılamak için çeşitli optimizasyon teknikleri uygulayabilirsiniz. Bu bölümde, disk alanı kullanımını optimize etmeye yönelik en etkili ipuçlarını ve yöntemlerini ele alacağız.

1. Gereksiz Dosyaları Temizleyin:

En temel optimizasyon adımı, gereksiz dosyaları temizlemektir. Bu dosyalar, geçici dosyalar, eski günlük dosyaları, kullanılmayan yazılım paketleri ve diğer gereksiz veriler olabilir.

• Geçici Dosyaları Temizleyin: /tmp dizinindeki geçici dosyaları düzenli olarak temizleyin. Bu dizin, uygulamalar tarafından geçici olarak kullanılan dosyaları saklar.

  sudo rm -rf /tmp/*
  

• Eski Günlük Dosyalarını Temizleyin: /var/log dizinindeki eski günlük dosyalarını temizleyin veya sıkıştırın. Günlük dosyaları zamanla büyüyerek önemli miktarda disk alanı kaplayabilir. logrotate aracını kullanarak günlük dosyalarını otomatik olarak yönetebilirsiniz.
• Kullanılmayan Yazılım Paketlerini Kaldırın: Sisteminizde kullanılmayan yazılım paketlerini kaldırın.

  sudo apt autoremove
  sudo apt clean
  

• Önbelleği Temizleyin: apt önbelleğini temizleyin.

  sudo apt clean
  

• Çift Dosyaları Bulun ve Silin: fdupes gibi araçları kullanarak çift dosyaları bulun ve silin.

  sudo apt install fdupes
  fdupes -r /dizin/taranacak
  

• Büyük Dosyaları Bulun: find komutunu kullanarak büyük dosyaları bulun ve gereksiz olanları silin.

  find / -type f -size +100M -ls
  

2. Dosyaları Sıkıştırın:

Büyük boyutlu dosyaları sıkıştırmak, disk alanından tasarruf etmenizi sağlar. gzip, bzip2 ve xz gibi sıkıştırma araçlarını kullanabilirsiniz.

• gzip: Hızlı sıkıştırma sağlar, ancak sıkıştırma oranı düşüktür.

  gzip dosya_adi
  

• bzip2: Daha iyi sıkıştırma oranı sağlar, ancak daha yavaştır.

  bzip2 dosya_adi
  

• xz: En iyi sıkıştırma oranını sağlar, ancak en yavaştır.

  xz dosya_adi
  

3. Gereksiz Verileri Arşivleyin:

Sık kullanmadığınız verileri arşivleyerek, disk alanından tasarruf edebilirsiniz. Arşivleme, dosyaları tek bir dosyada birleştirerek ve sıkıştırarak yapılır. tar komutu, arşivleme için yaygın olarak kullanılan bir araçtır.

tar -czvf arsiv_adi.tar.gz /dizin/arsivlenecek

4. Sembolik Bağlantılar Kullanın:

Sembolik bağlantılar, bir dosyaya veya dizine işaret eden kısayollardır. Sembolik bağlantılar, dosyaları veya dizinleri farklı konumlarda birden fazla kez saklamak yerine, tek bir konumda saklamanıza ve diğer konumlardan erişmenize olanak tanır.

ln -s /kaynak/dosya /hedef/baglanti

5. Disk Kotası Kullanın:

Disk kotası, kullanıcıların veya grupların kullanabileceği disk alanı miktarını sınırlamanıza olanak tanır. Disk kotası kullanarak, disk alanının adil bir şekilde dağıtılmasını sağlayabilir ve disk doluluğu sorunlarını önleyebilirsiniz.

sudo apt install quota
sudo quotacheck -avug
sudo quotaon -avug
sudo edquota kullanici_adi

6. Log Yönetimini Yapılandırın:

Log dosyaları, zamanla büyüyerek önemli miktarda disk alanı kaplayabilir. logrotate aracını kullanarak log dosyalarını otomatik olarak yönetebilirsiniz. logrotate, log dosyalarını düzenli olarak döndürür, sıkıştırır ve siler.

sudo nano /etc/logrotate.conf

7. LVM (Logical Volume Management) Kullanın:

LVM, disk alanını daha esnek bir şekilde yönetmenize olanak tanır. LVM ile, disk alanını dinamik olarak yeniden boyutlandırabilir, bölümleri birleştirebilir ve anlık görüntüler (snapshots) oluşturabilirsiniz.

8. Bulut Depolama Kullanın:

Bulut depolama hizmetlerini kullanarak, disk alanından tasarruf edebilirsiniz. Dosyalarınızı buluta yükleyerek, yerel disk alanınızda yer açabilirsiniz.

9. Dosya Sistemi Seçimini Gözden Geçirin:

Farklı dosya sistemleri, farklı özellikler ve performans karakteristikleri sunar. EXT4, Ubuntu’da yaygın olarak kullanılan bir dosya sistemidir, ancak XFS, Btrfs gibi diğer dosya sistemleri de belirli senaryolarda daha uygun olabilir. Dosya sistemi seçiminizi gözden geçirerek, disk alanı kullanımını ve performansı optimize edebilirsiniz.

10. Disk Sıkıştırmayı Etkinleştirin (Btrfs):

Btrfs dosya sistemi, şeffaf disk sıkıştırmayı destekler. Bu özellik, dosyaları otomatik olarak sıkıştırarak disk alanından tasarruf etmenizi sağlar.

mount -o compress=lzo /dev/sda1 /mnt/baglama_noktasi

6.4. Günlük Dosyalarını (Log Files) Yönetme ve Arşivleme

“Ubuntu Sunucuda Disk Nasıl Genişletilir Adım Adım Rehber” konumuzda, günlük dosyalarını yönetmek, disk alanı kullanımını optimize etmek ve sunucunuzun performansını korumak için kritik bir öneme sahiptir. Günlük dosyaları, sistem olaylarını, hataları ve diğer önemli bilgileri kaydeder. Zamanla, bu dosyalar önemli miktarda disk alanı kaplayabilir ve hatta sunucunuzun performansını olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle, günlük dosyalarını düzenli olarak yönetmek, arşivlemek ve analiz etmek önemlidir.

Günlük Dosyalarının Önemi:

• Sorun Giderme: Günlük dosyaları, sistemdeki sorunları gidermek için değerli bilgiler sağlar. Hata mesajları, uyarılar ve diğer olaylar, sorunların nedenini belirlemenize ve çözmenize yardımcı olabilir.
• Güvenlik İzleme: Günlük dosyaları, güvenlik olaylarını izlemek için kullanılabilir. Yetkisiz erişim girişimleri, saldırılar ve diğer güvenlik ihlalleri, günlük dosyalarında kaydedilir.
• Performans Analizi: Günlük dosyaları, sistem performansını analiz etmek için kullanılabilir. Uygulama yanıt süreleri, disk G/Ç işlemleri ve diğer performans metrikleri, günlük dosyalarında kaydedilir.
• Uyumluluk: Bazı sektörlerde, belirli verilerin ve olayların kaydedilmesi yasal bir zorunluluktur. Günlük dosyaları, bu uyumluluk gereksinimlerini karşılamanıza yardımcı olabilir.

Günlük Dosyalarını Yönetme Yöntemleri:

1. Logrotate Kullanımı:

   logrotate, günlük dosyalarını otomatik olarak yönetmek için yaygın olarak kullanılan bir araçtır. logrotate, günlük dosyalarını düzenli olarak döndürür, sıkıştırır ve siler.

   • logrotate Kurulumu:

     sudo apt install logrotate
     

   • logrotate Yapılandırması:

     logrotate yapılandırma dosyaları /etc/logrotate.conf ve /etc/logrotate.d/ dizininde bulunur. /etc/logrotate.conf dosyası, genel yapılandırma ayarlarını içerir. /etc/logrotate.d/ dizini, her bir uygulama veya hizmet için ayrı yapılandırma dosyaları içerir.

     Örneğin, Apache web sunucusu için bir logrotate yapılandırma dosyası aşağıdaki gibi olabilir:

     /var/log/apache2/*.log {
         rotate 7
         daily
         missingok
         notifempty
         delaycompress
         compress
         postrotate
             /usr/sbin/apache2ctl configtest > /dev/null
             if [ $? = 0 ]; then
                 /usr/sbin/apache2ctl graceful
             fi
         endscript
     }
     

     Bu yapılandırma dosyası, /var/log/apache2/ dizinindeki tüm .log dosyaları için aşağıdaki işlemleri gerçekleştirir:

     • rotate 7: 7 adet döndürülmüş günlük dosyası saklar.
     • daily: Günlük dosyalarını her gün döndürür.
     • missingok: Günlük dosyası yoksa hata vermez.
     • notifempty: Günlük dosyası boşsa döndürmez.
     • delaycompress: Döndürmeden sonraki ilk döndürmede sıkıştırır.
     • compress: Döndürülmüş günlük dosyalarını sıkıştırır.
     • postrotate: Döndürme işleminden sonra aşağıdaki komutları çalıştırır:
       • apache2ctl configtest: Apache yapılandırmasını test eder.
       • apache2ctl graceful: Apache sunucusunu sorunsuz bir şekilde yeniden başlatır.
   • logrotate Test Etme:

     logrotate yapılandırmasını test etmek için aşağıdaki komutu kullanabilirsiniz:

     sudo logrotate -d /etc/logrotate.conf
     

     Bu komut, logrotate yapılandırmasını test eder ve herhangi bir hata olup olmadığını görüntüler.

   • logrotate Manuel Olarak Çalıştırma:

     logrotate‘i manuel olarak çalıştırmak için aşağıdaki komutu kullanabilirsiniz:

     sudo logrotate /etc/logrotate.conf
     

2. Günlük Seviyelerini Ayarlama:

   Uygulamalarınızın ve hizmetlerinizin günlük seviyelerini ayarlayarak, kaydedilen günlük bilgilerinin miktarını kontrol edebilirsiniz. Daha yüksek günlük seviyeleri (örneğin, DEBUG, TRACE), daha fazla bilgi kaydeder, ancak daha fazla disk alanı tüketir. Daha düşük günlük seviyeleri (örneğin, ERROR, FATAL), daha az bilgi kaydeder, ancak sorun giderme için yeterli bilgi sağlamayabilir.

3. Günlük Dosyalarını Arşivleme:

   Sık kullanmadığınız günlük dosyalarını arşivleyerek, disk alanından tasarruf edebilirsiniz. Arşivleme, günlük dosyalarını tek bir dosyada birleştirerek ve sıkıştırarak yapılır. tar komutu, arşivleme için yaygın olarak kullanılan bir araçtır.

   tar -czvf arsiv_adi.tar.gz /var/log/apache2/*.log
   

4. Günlük Dosyalarını Uzak Bir Sunucuya Gönderme:

   Günlük dosyalarını yerel disk alanınızda saklamak yerine, uzak bir sunucuya gönderebilirsiniz. Bu, disk alanından tasarruf etmenizi ve günlük dosyalarını merkezi bir konumda yönetmenizi sağlar. rsyslog ve syslog-ng gibi araçlar, günlük dosyalarını uzak bir sunucuya göndermek için kullanılabilir.

5. Günlük Analizi Araçları Kullanma:

   Günlük dosyalarını analiz etmek için çeşitli araçlar mevcuttur. Bu araçlar, günlük dosyalarındaki kalıpları, trendleri ve anormallikleri belirlemenize yardımcı olabilir. grep, awk, sed gibi komut satırı araçlarını veya Splunk, ELK Stack (Elasticsearch, Logstash, Kibana) gibi daha gelişmiş araçları kullanabilirsiniz.

6. Günlük Dosyalarını Düzenli Olarak Kontrol Etme:

   Günlük dosyalarını düzenli olarak kontrol ederek, sistemdeki sorunları erkenden tespit edebilirsiniz. Hata mesajları, uyarılar ve diğer olaylar, potansiyel sorunların belirtisi olabilir.

Örnek Senaryolar:

• Senaryo 1: Disk Alanı Doluluğu Sorunu

  Sunucunuzda disk alanı doluluğu sorunu yaşıyorsanız, günlük dosyalarını kontrol ederek, hangi günlük dosyalarının en fazla disk alanı kapladığını belirleyin. du -hs /var/log/* | sort -rh | head -10 komutunu kullanarak, /var/log/ dizinindeki en büyük 10 dosyayı listeleyebilirsiniz. Daha sonra, bu günlük dosyalarını yönetmek için logrotate‘i yapılandırabilir, gereksiz günlük dosyalarını silebilir veya günlük seviyelerini düşürebilirsiniz.

• Senaryo 2: Güvenlik İhlali Tespiti

  Sunucunuzda bir güvenlik ihlali olduğundan şüpheleniyorsanız, günlük dosyalarını kontrol ederek, yetkisiz erişim girişimlerini, saldırıları ve diğer güvenlik ihlallerini tespit edebilirsiniz. grep komutunu kullanarak, belirli kalıpları veya anahtar kelimeleri (örneğin, “failed login”, “authentication error”) arayabilirsiniz.

Bu bölümde, “Ubuntu Sunucuda Disk Nasıl Genişletilir Adım Adım Rehber” konumuzun disk genişletme sonrası kontrol ve optimizasyon aşamasını ele aldık. Genişletilmiş disk alanını doğrulama, performansı izleme, disk alanı kullanımını optimize etme ve günlük dosyalarını yönetme konularını detaylı bir şekilde inceledik. Bu adımları izleyerek, sunucunuzun performansını en üst düzeye çıkarabilir, disk alanı kullanımını optimize edebilir ve uzun vadeli istikrarını sağlayabilirsiniz. Unutmayın, disk yönetimi sürekli bir süreçtir ve düzenli olarak izleme, optimizasyon ve bakım yaparak sunucunuzun sağlığını koruyabilirsiniz. Disk genişletme işlemi sadece bir başlangıçtır, gerçek değer, yeni disk alanını nasıl yönettiğinizde ve optimize ettiğinizde ortaya çıkar.

7. Sorun Giderme: Sık Karşılaşılan Hatalar ve Çözümleri

7. Sorun Giderme: Sık Karşılaşılan Hatalar ve Çözümleri

“Ubuntu Sunucuda Disk Nasıl Genişletilir Adım Adım Rehber” konulu bu kapsamlı rehberimizin bu bölümünde, disk genişletme işlemi sırasında karşılaşılabilecek en yaygın hataları ve bu hataların çözümlerini ele alacağız. Disk genişletme, karmaşık bir işlem olabilir ve her zaman sorunsuz gitmeyebilir. Bu bölümde, size her türlü zorluğun üstesinden gelmeniz için gereken bilgi ve araçları sunmayı amaçlıyoruz. Amacımız, disk genişletme sürecini daha az

8. Sonuç: Ubuntu Sunucuda Başarılı Disk Genişletme

Ubuntu sunucunuzda disk genişletme yolculuğunun sonuna geldiniz! Bu kapsamlı “Ubuntu Sunucuda Disk Nasıl Genişletilir Adım Adım Rehber” boyunca, disk alanı yetersizliğinin nedenlerinden, yedekleme stratejilerine, bölümleme araçlarından dosya sistemi optimizasyonuna kadar birçok önemli konuyu ele aldık. Sanal sunucularda (VPS) ve fiziksel sunucularda disk genişletme adımlarını ayrıntılı olarak inceledik ve sık karşılaşılan hataların çözümlerini sunduk. Bu bölümde, öğrendiklerimizi özetleyecek, güvenlik önlemlerini hatırlatacak, gelecekteki disk yönetimi stratejileri hakkında tavsiyelerde bulunacak ve ek kaynaklar sunacağız.

8.1. Özet: Adım Adım Rehberin Tekrarı

Bu rehberin ana amacı, “Ubuntu Sunucuda Disk Nasıl Genişletilir Adım Adım Rehber” başlığı altında, disk genişletme işlemini kolayca takip edilebilir adımlara bölerek size rehberlik etmekti. Şimdi, öğrendiklerimizi kısaca tekrar gözden geçirelim:

1. Giriş: Disk Alanı Neden Genişletilir? Disk alanının doluluğunun nedenlerini (günlük dosyaları, uygulama verileri, yedeklemeler, geçici dosyalar) ve sonuçlarını (performans sorunları, uygulama hataları, sistem çökmesi, veri kaybı, güvenlik açıkları) inceledik. Sanal sunucular (VPS) ve fiziksel sunucular arasındaki farkları ve bunların disk yönetimi üzerindeki etkilerini değerlendirdik. Veri kaybı olmadan disk genişletmenin neden bu kadar önemli olduğunu vurguladık.
2. Hazırlık: Disk Genişletme Öncesi Yapılması Gerekenler. Mevcut disk alanını df -h komutuyla kontrol etmenin önemini ve nasıl yorumlanacağını öğrendik. Tam yedekleme ve artımlı yedekleme gibi yedekleme stratejilerini karşılaştırdık ve sunucunuz için en uygun olanı seçmenize yardımcı olduk. SSH erişimi ve root yetkilerinin gerekliliğini ve güvenli bir şekilde nasıl elde edileceğini anlattık. MBR ve GPT disk bölümleme şemalarını karşılaştırdık ve hangisinin sunucunuz için daha uygun olduğuna karar vermenize yardımcı olduk.
3. Sanal Sunucularda (VPS) Disk Genişletme Adımları. VPS sağlayıcınızın kontrol paneli üzerinden disk boyutunu nasıl artıracağınızı adım adım gösterdik. SSH ile sunucuya bağlanarak disk alanı değişikliğini nasıl doğrulayacağınızı anlattık. fdisk, parted ve growpart gibi bölümleme araçlarını ve nasıl kullanıldıklarını detaylı olarak inceledik. growpart komutu ile bölümü otomatik olarak nasıl genişleteceğinizi adım adım gösterdik.
4. Fiziksel Sunucularda Disk Genişletme Adımları. Yeni bir fiziksel diski sunucuya nasıl ekleyeceğinizi ve tanıtabileceğinizi adım adım gösterdik. RAID yapılandırmalarını ve farklı RAID seviyelerini (RAID 0, RAID 1, RAID 5, RAID 6, RAID 10) karşılaştırdık. mdadm ile yazılım RAID yapılandırmasının nasıl yapılacağını anlattık. LVM (Logical Volume Management) kullanımının avantajlarını ve LVM ile mantıksal hacim (Logical Volume) genişletmenin nasıl yapılacağını detaylı olarak inceledik.
5. Dosya Sistemi Genişletme: EXT4 Dosya Sistemi Örneği. resize2fs komutu ile EXT4 dosya sistemini nasıl genişleteceğinizi adım adım gösterdik. Dosya sistemi tutarlılığını kontrol etmek için fsck komutunun nasıl kullanılacağını anlattık. Dosya sistemi genişletme sırasında karşılaşılabilecek hataları ve çözümlerini sunduk. XFS ve Btrfs gibi farklı dosya sistemleri için genişletme yöntemlerini kısaca özetledik.
6. Disk Genişletme Sonrası Kontrol ve Optimizasyon. Genişletilmiş disk alanını df -h komutuyla nasıl doğrulayacağınızı tekrar hatırlattık. Performansı izlemek için iostat ve iotop komutlarının nasıl kullanılacağını ve çıktıların nasıl yorumlanacağını detaylı olarak inceledik. Disk alanı kullanımını optimize etmek için çeşitli ipuçları sunduk (gereksiz dosyaları temizleme, dosyaları sıkıştırma, gereksiz verileri arşivleme, sembolik bağlantılar kullanma, disk kotası kullanma, log yönetimi, LVM kullanma, bulut depolama kullanma, dosya sistemi seçimini gözden geçirme). Günlük dosyalarını (Log Files) yönetme ve arşivleme yöntemlerini (logrotate kullanımı, günlük seviyelerini ayarlama, günlük dosyalarını uzak bir sunucuya gönderme, günlük analizi araçları kullanma) detaylı olarak anlattık.
7. Sorun Giderme: Sık Karşılaşılan Hatalar ve Çözümleri. Disk genişletme işlemi sırasında karşılaşılabilecek sık karşılaşılan hataları ve bu hataların çözümlerini adım adım anlattık. “Invalid Partition Table” hatası, “Filesystem is mounted read-only” hatası ve LVM ile ilgili hatalar gibi spesifik sorunlara odaklandık. Uzman desteği almanın önemini vurguladık.

8.2. Güvenlik Önlemlerini Hatırlatma

“Ubuntu Sunucuda Disk Nasıl Genişletilir Adım Adım Rehber” boyunca, güvenlik önlemlerinin önemi defalarca vurgulandı. Disk genişletme işlemi sırasında veri kaybını önlemek ve sunucunuzun güvenliğini sağlamak için aşağıdaki önlemleri tekrar hatırlatmakta fayda var:

• Yedekleme (Backup): Disk genişletme işlemine başlamadan önce mutlaka sunucunuzun tam yedeğini alın. Yedekleme, veri kaybını önlemenin en etkili yoludur. Yedeklemenin doğru ve eksiksiz olduğundan emin olmak için yedeği düzenli olarak test edin.
• Güç Kaynağı: Disk genişletme işlemi sırasında kesintisiz güç kaynağı (UPS) kullanın. Ani bir güç kesintisi, veri kaybına veya dosya sistemi bozulmasına neden olabilir.
• Doğru Araçları Kullanın: Disk genişletme için doğru ve güvenilir araçları kullanın. Bu rehberde önerilen araçlar, yaygın olarak kullanılan ve güvenilirliği kanıtlanmış araçlardır.
• Adım Adım Talimatları İzleyin: Disk genişletme işlemini adım adım talimatları dikkatlice izleyerek gerçekleştirin. Emin olmadığınız bir adım varsa, durun ve araştırın veya bir uzmandan yardım alın.
• Test Ortamında Deneyin: Mümkünse, disk genişletme işlemini öncelikle bir test ortamında deneyin. Bu, gerçek sunucunuzda hata yapma riskini ortadan kaldırır.
• Root Yetkilerini Dikkatli Kullanın: Root yetkilerini yalnızca gerekli olduğunda kullanın ve her zaman en az ayrıcalık ilkesini uygulayın.
• Güvenlik Duvarını Yapılandırın: Sunucunuzun güvenlik duvarını doğru bir şekilde yapılandırın ve gereksiz portları kapatın.
• Yazılımı Güncel Tutun: Sunucunuzdaki tüm yazılımları (işletim sistemi, uygulamalar, güvenlik araçları) güncel tutun. Yazılım güncellemeleri, güvenlik açıklarını kapatır ve performansı artırır.
• SSH Güvenliğini Artırın: SSH güvenliğini artırmak için şifre tabanlı kimlik doğrulama yerine anahtar tabanlı kimlik doğrulama kullanın ve root kullanıcısının SSH ile oturum açmasını engelleyin.
• İki Faktörlü Kimlik Doğrulama Kullanın: Mümkünse, sunucunuza erişim için iki faktörlü kimlik doğrulama kullanın. Bu, hesabınızın güvenliğini önemli ölçüde artırır.
• Düzenli Güvenlik Taramaları Yapın: Sunucunuzda düzenli olarak güvenlik taramaları yaparak, güvenlik açıklarını ve kötü amaçlı yazılımları tespit edin.

8.3. Gelecekteki Disk Yönetimi Stratejileri

“Ubuntu Sunucuda Disk Nasıl Genişletilir Adım Adım Rehber” ile disk genişletme işlemini başarıyla tamamladınız. Ancak, disk yönetimi sürekli bir süreçtir ve gelecekteki ihtiyaçlarınızı karşılamak için stratejik bir yaklaşım benimsemeniz önemlidir. İşte gelecekteki disk yönetimi stratejileri için bazı tavsiyeler:

• Kapasite Planlaması: Disk alanınızın kullanımını düzenli olarak izleyin ve gelecekteki ihtiyaçlarınızı tahmin etmeye çalışın. Uygulamalarınızın ve verilerinizin büyüme hızını göz önünde bulundurarak, ne zaman ek disk alanına ihtiyacınız olacağını planlayın.
• Otomatik İzleme ve Uyarılar: Disk alanı kullanımını otomatik olarak izleyen ve belirli eşiklere ulaşıldığında sizi uyaran araçlar kullanın. Bu, disk doluluğu sorunlarını erkenden tespit etmenize ve önlem almanıza yardımcı olur.
• Bulut Tabanlı Çözümler: Bulut tabanlı depolama çözümlerini değerlendirin. Bulut depolama, esnek ve ölçeklenebilir bir depolama çözümü sunar ve disk yönetimi karmaşıklığını azaltabilir.
• Depolama Katmanlama: Sık kullanılan verileri hızlı depolama cihazlarında (örneğin, SSD) ve seyrek kullanılan verileri daha yavaş depolama cihazlarında (örneğin, HDD) saklayarak depolama maliyetlerini optimize edin.
• Veri Tekrarlama: Veri tekilleştirme (data deduplication), aynı verilerin birden fazla kopyasını ortadan kaldırarak disk alanından tasarruf etmenizi sağlar.
• Arşivleme Politikaları: Eski ve seyrek kullanılan verileri otomatik olarak arşivleyen politikalar oluşturun. Arşivlenmiş veriler, daha ucuz depolama ortamlarında saklanabilir.
• Otomatik Temizleme: Geçici dosyaları, eski günlük dosyalarını ve diğer gereksiz verileri otomatik olarak temizleyen betikler veya araçlar kullanın.
• Disk Sağlığını İzleme: Disklerinizin sağlığını düzenli olarak izleyin. SMART (Self-Monitoring, Analysis and Reporting Technology) verilerini kullanarak disk arızalarını önceden tespit edebilirsiniz.
• RAID ve Yedekleme: Veri kaybını önlemek için RAID yapılandırması ve düzenli yedekleme stratejileri uygulayın. Yedeklemelerinizi düzenli olarak test edin ve farklı bir konumda saklayın.
• LVM Kullanımı: LVM (Logical Volume Management) kullanarak disk alanını daha esnek bir şekilde yönetin. LVM, disk alanını dinamik olarak yeniden boyutlandırmanıza, bölümleri birleştirmenize ve anlık görüntüler (snapshots) oluşturmanıza olanak tanır.
• Dokümantasyon: Disk yönetimi stratejilerinizi ve prosedürlerinizi detaylı bir şekilde dokümante edin. Bu, disk yönetimi görevlerini daha kolay ve tutarlı bir şekilde gerçekleştirmenize yardımcı olur.

8.4. Ek Kaynaklar ve İleri Okuma Önerileri

“Ubuntu Sunucuda Disk Nasıl Genişletilir Adım Adım Rehber” ile disk genişletme konusunda temel bilgileri edindiniz. Ancak, disk yönetimi karmaşık bir konu ve daha fazla bilgi edinmek isteyebilirsiniz. İşte size yardımcı olabilecek bazı ek kaynaklar ve ileri okuma önerileri:

• Ubuntu Resmi Belgeleri: Ubuntu’nun resmi belgeleri, disk yönetimi, dosya sistemleri ve diğer sistem yönetimi konularında kapsamlı bilgiler sunar. (https://ubuntu.com/server/docs)
• Red Hat Enterprise Linux Belgeleri: Red Hat Enterprise Linux (RHEL) belgeleri, LVM, RAID ve diğer depolama teknolojileri hakkında detaylı bilgiler sunar. RHEL belgeleri, Ubuntu sunucularında da uygulanabilen birçok kavram ve tekniği kapsar. (https://access.redhat.com/documentation/en-us/red_hat_enterprise_linux/)
• Arch Linux Wiki: Arch Linux Wiki, disk yönetimi, dosya sistemleri ve diğer sistem yönetimi konularında çok sayıda makale içerir. Arch Linux Wiki, diğer Linux dağıtımları için de geçerli olan birçok bilgi sunar. (https://wiki.archlinux.org/)
• Linux Man Sayfaları: Linux komutlarının (örneğin, df, fdisk, parted, resize2fs, fsck, iostat, iotop, logrotate) man sayfaları, komutların kullanımı ve seçenekleri hakkında detaylı bilgiler sunar. Terminalde man komut_adi komutunu kullanarak man sayfalarına erişebilirsiniz.
• Online Forumlar ve Topluluklar: Stack Overflow, Server Fault ve Ubuntu Forums gibi online forumlar ve topluluklar, disk yönetimi sorunlarına çözüm bulmak ve diğer sistem yöneticileriyle bilgi paylaşmak için harika kaynaklardır.
• Kitaplar: Linux sistem yönetimi, depolama yönetimi ve performans optimizasyonu konularında birçok kitap mevcuttur. Bu kitaplar, daha derinlemesine bilgi edinmek ve sistem yönetimi becerilerinizi geliştirmek için faydalı olabilir.
• Bloglar ve Makaleler: Sistem yönetimi, depolama yönetimi ve performans optimizasyonu konularında birçok blog ve makale mevcuttur. Bu kaynaklar, güncel trendleri ve en iyi uygulamaları takip etmenize yardımcı olabilir.

Umarız “Ubuntu Sunucuda Disk Nasıl Genişletilir Adım Adım Rehber” size Ubuntu sunucunuzda disk genişletme işlemini başarıyla tamamlamanız için gereken tüm bilgileri sağlamıştır. Disk genişletme, önemli bir sistem yönetimi görevidir ve doğru planlama, hazırlık ve uygulama ile veri kaybı riskini en aza indirebilir ve sunucunuzun performansını artırabilirsiniz. Bu rehberde öğrendiklerinizi uygulayarak, sunucunuzun disk alanını etkili bir şekilde yönetebilir, gelecekteki ihtiyaçlarınızı karşılayabilir ve uzun vadeli istikrarını sağlayabilirsiniz.

Unutmayın, disk yönetimi sürekli bir süreçtir ve düzenli olarak izleme, optimizasyon ve bakım yaparak sunucunuzun sağlığını koruyabilirsiniz. Bu rehberde sunulan bilgiler, sadece bir başlangıç noktasıdır. Disk yönetimi konusunda daha fazla bilgi edinmek ve becerilerinizi geliştirmek için ek kaynakları ve ileri okuma önerilerini kullanın. Başarılı bir disk yönetimi yolculuğu dileriz!